گونه‌شناسیِ «ساختار درونی فرم» با رویکرد شکلی آرگان (نمونه موردی: پل‌سکونتگاه‌های تاریخی ایران)

در تعریف ماهیت معماری به شکل مکرر با سه عنصر روبه رو می شویم که هیچ‌کدام نمی توانند از معماری کنار گذاشته شوند؛ گونه، عملکرد و ساخت. این دغدغه ها می توانند کمابیش با سه اصلی که ویتروویوس درباره معماری مطرح کرده بود یعنی زیبایی، سودمندی و استواری، ارتباط داده شوند. بنا به تعریف جولیو کارلو آرگان، گونه در سطوح متفاوتی همچون ترکیب‌بندی شکلی، سازه و عناصر تزئینی اعمال می شود. از نظر آرگان پیوند دادن گونه شناسی به فن ساخت آن را به پایه ای مطمئن در تحقیقات فرمی تبدیل خواهد ساخت. گونه به این شکل به »ساختار درونی یک فرم « یا اصلی که دربردارنده امکان تنوع شکلی بی نهایت و تغییر و اصلاح در ساختار خود است تبدیل می شود. سوالات اصلی پژوهش پیرامون مسئله گونه شناسی پل‌سکونتگاه های تاریخی ایران (پل هایی که فضاهایی برای تامین سکونت را در خود جای داده اند) و حفظ و استمرار سنت‌های معماری گذشته در راستای پاسخگویی به نیازهای جدید در این دسته بناها، شکل گرفت. براین‌اساس پژوهش حاضر سعی خواهد کرد با نگاه به سطوح گونه شناسی موردنظر آرگان، با بررسی و تحلیل فضای خالی به‌عنوان فضای قابل کاربرد در پل سکونتگاه های موردمطالعه و نقش سازه ای آن‌ها در کاهش فشار طاق ها و افزایش مقاومت پل ها در مقابل نیروهای وارده، گونه بندی مناسبی برای 10 پل سکونتگاه تاریخی موردمطالعه ارائه دهد. روش تحقیق توصیفی‌تحلیلی و گردآوری داده ها و اطلاعات از طریق منابع کتابخانه ای و مشاهدات میدانی صورت پذیرفته‌است. یافته های گونه شناسانه حاکی از چهار گونه پل‌سکونتگاه است؛ گونۀ اول با بیشترین درصد فراوانی دارای اندام های فضایی (اتاق ها) در درون پایه های پل می باشد، که براساس تعداد طبقات به دو زیرگونۀ یک و دو طبقه تقسیم می شود؛ در گونۀ دوم اتاق ها در روی پایه ها در فضای بین دو تیزه طاق؛ در گونۀ سوم در دو سوی پل و به‌عنوان تعریف ورودی؛ و در گونۀ چهارم به‌صورت ترکیبی از دو یا سه گونۀ قبلی در ساختار پل استقرار یافته اند.

Typology of the Internal Form-Structure Drawing upon Argan's Formal Approach (Case Study: Historical Bridge-Caravanserai in Iran)

In the process of defining the nature of architecture, three elements recur which are indispensable components of architecture: type, function, and structure. The three can be related to the three attributes produced by Vitruvius, i.e. strength, utility, and beauty. The findings of contemporary research on the discourse of typology indicate numerous contradictions between various definitions and concepts of type and typology as a general, plain image that represents a category of buildings. Some definitions draw on the formal aspects, while others acknowledge the conceptual and intuitive facets of type. To Quatrem egrave;re de Quincy, model is to be copied and imitated as it originally is, while type is something from which any artist can extract their artworks that bear no resemblance to one another. In 1960, Guilio Carlo Argan presented theoretical support for Quicy #39;s ideas of typological and morphological memories. To him, typology is not merely a statistical process or categorization. Rather, he relies on formal and functional aspects in believing that analysis and simplification of the physical functions of a structure and its configuration take place in a typological series. As per Argan #39;s definition, the term type applies to various levels including the formal composition, structure, and ornamental elements. In his opinion, linking typology to the technical structure turns it into a rigid foundation for formal research. Thus, the type becomes the internal structure of a form, or an element which encompasses unlimited form variations, transformation, and correction in its structure. The internal structure of form can be displayed in a diagram of the shared structural attributes of a number of buildings extracted through a reductive process of comparison and elimination. The main questions of the research revolve around the typology of the bridge caravanserais (bridges with residential spaces) in Iran, and the idea of maintaining the continuity of old architectural traditions to employ them to meet the new requirements of such buildings. This was meant to lay the groundwork for the regeneration of creative works which are also favored by the society. To this, the present study attempts to provide a proper typology for ten of the aforementioned bridgecaravanserais drawing upon the levels of typology put forth by Argan. It examines the void space in the bridgecaravanserais as the habitable space, their structural function in decreasing the pressure from the weight of vaults and decreasing the strength of bridges being discussed. Using a descriptive analytical method, the data were collected through desk and field studies. The typological findings introduce 4 different types of bridge caravanserais. Being the most prevailing type, the first one includes spatial components (rooms) at the columns of the bridge, categorized in two groups based on the number of levels (one and twostory). In the second category, the rooms are situated over the columns, in the space between the ridges of the arch in order to reduce the pressure from the weight of vaults. The third type has the rooms flanking the bridge as the entrance, establishing an architectural and structural link to the riverbanks. The fourth type is a combination of two or three of the other types.