بررسی ویژگی‌های کالبدی- محیطی و سیاست‌های تامین مسکن موقت در ایران از منظر التیام و انطباق با پیامدهای ضربه روانی سانحه

به‌دنبال سوانح، بخش زیادی از جامعه دچار تروما (ضربه روانی) می‌شوند. در شرایط پساسانحه، احتمال نابودی ساختارهای فردیاجتماعی بازمانده و پیچیده‌تر شدن مشکلات به‌واسطه رویکرد، سیاست ها و مداخلات مرتبط با تامین مسکن موقت، زیاد است. تحقیق حاضر بر مبنای تحلیل و رتبه بندی ویژگی های مورد انتظار از مسکن و سرپناه موقت، در چارچوب رویکرد علمی مراقبت آگاهانه از ضربه روانی سانحه و با رویکرد کاهش استرس های محیطی، به عنوان نقطه شروعی برای بازتوانی روحی روانی، در ایران انجام شده است. ماهیت پژوهش پس رویدادی و از روش های تحقیق تحلیل محتوا، دلفی و تحلیل سلسله‌مراتبی گروهی استفاده شده است. به‌دلیل فقدان غنای نظری از شاخص های موثر بر التیام و تطبیق پذیری روانی در مسکن موقت در ایران، در کنار مطالعات پیشینه ای، مصاحبه عمیق با متخصصین و صاحب نظران این زمینه انجام و کدهای و زیرکدهای مرتبط استخراج شدند. سپس به منظور تدوین چارچوب نظری، در دور دوم دلفی از بین شاخص های استخراج شده، معیارهای موثر انتخاب و ساختار سلسله مراتبی تحقیق شامل پنج معیار (بهبوددهندگی، قابلیت محیطی، کنترل، انسجام و محرک ها) و 26 زیرمعیار و دو گزینه رایج مسکن موقت در ایران (تدریجی و پیش ساخته) شکل گرفت. در دور سوم، تحلیل سلسله مراتبی گروهی با مشارکت متخصصین با سوالاتی به شکل مقایسه زوجی با طیف پنج تایی انجام شد. براساس یافته های تحقیق به ترتیب نقش معیارهای بهبوددهندگی، حذف محرک ها، قابلیت محیطی، کنترل و انسجام در کاهش استرس های محیطی مژثر می باشد. مهمترین زیرمعیارهای موثر بر التیام و تطبیق پذیری روانی بازماندگان در مسکن موقت نیز امنیت، ابعاد و ویژگی های کالبدی، حذف فاکتورهای خطر، قابلیت کنترل حریم در فضاها، انعطاف پذیری فضا و طرح، ثبات و پایداری مسکن، محرک های کالبدی محیطی، فاصله مناسب بین مساکن موقت، قابلیت مداخله در مسکن، کنترل بر فضا و سازماندهی فضایی به شکل پیش‌بینی پذیر می باشند. براین اساس سیاست تامین مسکن تدریجی در مرحله اسکان موقت، در چارچوب رویکرد علمی مورد نظر، به دلیل ویژگی های ایمنی کالبدی احساسی، انتخاب و کنترل، و تقویت همکاری و مشارکت، بر اطمینان مجدد، توانمندسازی، انسجام روانی و در نتیجه کاهش ضربه روانی بازماندگان، موثرتر از مسکن پیش ساخته ارزیابی شده است.

Assessment of Physical-Environmental Characteristics and Temporary Housing Policies in Iran from the Perspective of healing and Adaptation to the Consequences of disaster Trauma

As a result of disasters, a large part of community suffers from psychological trauma. Post disaster housing provision and construction projects face serious challenges and obstacles. On the one hand, the psychological problems of survivors, which lead to a sense of helplessness and lack of control over their destiny, stress and anxiety, and on the other hand, environmental threats that destroy remaining community rsquo;s structures and complicate problems even more by creating unfamiliar place and shelter. The secondary stresses caused by these processes, damage and affect survivors resources and ability to cope with trauma. Secondary sources of stress include inappropriate, contradictory and sometimes dangerous interventions in the mentioned process and policies of providing temporary housing would have a lasting impact on community and psychological consequences. Clearly, different types and characteristics of temporary housing have an objective role in response and coping mechanisms to trauma. There is little comprehensive documentation on policies, environmental characteristics, and types of temporary housing affecting the psychiatric recovery of disaster survivors in Iran. The present study, based on the expected characteristics of temporary housing in the context of traumainformed care framework with environmental stress reduction approach, considers the effects of this particular type of trauma and subsequent recovery process in Iran and comprehensively ranks the psychological supportive environmental characteristics and shelter providing policies. The nature of this study is postevent research with qualitative and quantitative approach. The research methods include: content analysis, Delphi and group hierarchical analysis methods. Due to the lack of theoretical richness in disaster psychological healing in temporary housing in Iran, indepth interviews with a heterogeneous group were performed. Panel members were a university professor with teaching background in designing and planning settlements after disaster; a disaster sociopsychologist; two PhD students in related fields and from two different universities and one expert with field work experience in temporary housing. Experts were selected in a targeted and sequential manner. The selection criteria were, 1) Doctoral degree or doctoral student in the fields of reconstruction and disasters; 2) Working experience or having authorship and research in the considered subject, and 3) Field trips to the disaster affected areas during the temporary housing phases. Then using content analysis related codes of interviews were extracted. In order to formulate the theoretical framework, in the second round of Delphi among the extracted indicators, effective criteria were selected by panel and hierarchical structure of research, including five measures of environmental restoration, environmental affordability, control, cohesion and environmental stimuli, and 26 subcriteria and two common temporary housing options in Iran (gradual and prefabricated) was formed. In the third round of research, group hierarchical analysis was performed with experts participatory, with questions in the form of pair wise comparison with five spectra. According to the research findings, the role of improvement restoration, stimulus elimination, environmental affordability, control and cohesion, respectively, are effective in reducing environmental stress. The most important subcriteria affecting survivors #39; healing and adaptability in temporary housing are security, physical dimensions and features; risk eliminating factors; territory control capability; flexibility of space and design; stability and constancy of housing; Physicalenvironmental stimuli; appropriate distance between temporary housing; housing intervention ability; control over space and spatial organization are predictable. Consequently, the gradual housing provision policy in the temporary housing phase, within the framework of mentioned approach, has been assessed as more effective than prefabricated housing. Effective factors in this process were physicalemotional safety; choice and control, and the enhancement of cooperation and participation which causes reassurance, empowerment, psychological cohesion, and thus Survivors #39; trauma healing.