تاب‌آوری شهری با تاکید بر جنبه‌های اقلیمی در شهر ورامین

شهرها همچنان که اثرگذارترین مراکز جمعیتی انسانی بر محیط طبیعی هستند، به همان میزان در برابر عناصر و پدیده های طبیعی آسیب پذیر هستند. از مولفه های مهم شهر پایدار، تاب آوری آن در برابر تغییر اقلیم و مخاطرات محیطی است. هدف پژوهش واکاوی تاب‌آوری شهر ورامین با روش فرایند تحلیل شبکه ای (anp) و تعیین شاخص های موثر در تاب آوری اقلیمی آن است. ورامین از شهرهای اقماری مادرشهر تهران در دشت جنوبی تهران در مجاورت دشت کویر با آب وهوای گرم و خشک از مناطق عمده تامین‌کننده مواد غذایی پایتخت است. در مطالعه حاضر ابتدا مهم ترین مولفه ها و شاخص های مرتبط با تاب آوری اقلیمی شهر ورامین با استفاده از مطالعات اسنادیکتابخانه ‌ای، برداشت های میدانی و مصاحبه با 44 نفر از کارشناسان و متخصصان حوزه برنامه ریزی شهری، محیطی و آب‌وهوای شهری با استفاده از روش دلفی و از طریق پرسشنامه استخراج گردید. سپس با توجه به مراحل روش فرایند تحلیل شبکه ای و ویژگی‌های شهر ورامین، داده ها و اطلاعات اولیه طبقه‌بندی و به‌تبع آن مدل مفهومی anp تهیه گردید. مدل anp مبتنی بر تاب آوری اقلیمی شهر ورامین شامل چهار مولفه و 33 شاخص با استفاده از نرم‌افزار super decisions تولید و نتایج حاصل تجزیه‌وتحلیل شد. نتایج به‌دست‌آمده از anp نشان می دهد، بالاترین اولویت در تاب آوری اقلیمی شهر ورامین مربوط به جمعیت ساکن در سکونتگاه های غیررسمی (شامل عمرآباد، لرآباد، گل تپه، سکینه بانو و ده شریفا) با وزن نرمال شده 22/0 و مهاجرت با 213/0 از مولفه اقتصادیاجتماعی است. با توجه به اینکه شهر ورامین سهم بزرگی از جمعیت حاشیه نشین را دربرمی گیرد و مهاجران جذب‌شده قادر به تامین مسکن در بازارهای رسمی نیستند، افزایش توانمندسازی و ارتقاء سطح تاب آوری این سکونتگاه ها در برابر تغییرات اقلیمی بسیار مهم است. همچنین از جنبه محیطی شهر ورامین در شرایط تغییر اقلیم با افت سطح آب های زیرزمینی و شور شدن منابع آب دشت تهدید می شود. در ضمن زمین های زراعی وسیع و برداشت بی رویه و تخلیه فراوان آب سفره های زیرزمینی، فرونشست زمین از تهدیدهای بزرگ دشت ورامین است. درنهایت با توجه به مهاجرپذیری ورامین، رشد فیزیکی شهر و تغییر و تبدیل گسترده پوشش/ کاربری اراضی بیلان انرژی سطحی و چرخه آب منطقه را تغییر می دهد.

Urban Resilience with Emphasis on Climatic Aspects in the City of Varamin

Cities are just as vulnerable to natural phenomena as they are the most influential human population centres on the natural environment. One of the important components of a sustainable city is its resilience to climate change and environmental hazards. This research aims to analyse the resilience of Varamin city by the Analytic Network Process (ANP) method and determine the effective indicators in its climate resilience. Varamin, a satellite city of Tehran in the southern plain of Tehran and adjacent to the desert plain with a hot and dry climate, is one of the major food suppliers of the capital. In this study, firstly, the key components and indicators related to climate resilience in Varamin were extracted using documentary and library research, field surveys and interviews with 44 experts and specialists in the field of urban planning, environmental planning and urban climate using the Delphi method and through a questionnaire. Afterwards, according to the stages of the Analytic Network Process method and the characteristics of Varamin city, the data and basic information were classified and consequently, the ANP conceptual model was developed. With four components and 33 indicators, the ANP model based on climatic resilience of Varamin city was generated using Super Decisions software and the results were then analysed. The outcomes obtained from ANP show that the highest priority in climatic resilience of Varamin city is related to the population living in informal settlements (including Omrabad, Lorabad, Goltapeh, Sakinehbanoo and DehSharifa) with 0.22 normalized weight and 0.213 migration rate from the socioeconomic component. Since the city of Varamin has a large share of the marginalized population and the attracted migrants are not able to provide housing in the formal markets, it is very important to increase the empowerment and improve the resilience of these settlements to climate change. Moreover, from the environmental point of view, the city of Varamin is threatened by climate change conditions due to the decrease of groundwater level and salinization of plain water resources. In addition, land subsidence is one of the major threats to the Varamin plain, as a result of vast agricultural lands, uncontrolled harvesting and abundant drainage of groundwater aquifers. Finally, considering the immigration, the physical growth of Varamin and the extensive change and conversion of land cover/land use balance changes the surface energy and water cycle of the region.