سنجش تاب‌آوری باغات شهر یزد

طی دهه های گذشته رشد و گسترش افقی شهرها، انضمام محدوده های روستاییباغی به محدوده شهر مادر را در پی داشته‌است، به‌ویژه در اقلیم گرم‌وخشک ایران به‌واسطه شبکه آبیِ مشترکِ محدود (قنات) و نزدیکی سکونتگاه‌های پیرامون این شبکه به همدیگر، پدیده مذکور شدت بیشتری داشته و موجب تخریب باغ های این بافت های شهری روستابنیان شده‌است. این پژوهش در پی سنجش تاب‌آوری باغ های شهری در اقلیم گرم‌وخشک ایران با مدلی علمی، جامع و مکان مند بوده و الگوی مفهومی مدل ساخته شده، حاصل از ادبیات نظری مبتنی بر مفاهیم »تاب‌آوری «، »باغ « و »توسعه « است. همچنین از چارچوب‌های نظری، روش‌ها و تکنیک‌های مبحث تاب‌آوری شاخص‌های متناسب با تاب‌آوری باغ‌ها احصا شده و تحت عنوان چارچوب مطالعاتی تاب‌آوری باغ‌ها تدوین می شود. این چارچوب دارای ابعاد پنج‌گانه‌ی، اکولوژیکی، اجتماعی و فرهنگی، اقتصادی، کالبدی و نهادی است که ضمن گونه‌شناسی باغات موجود براساس چهارچوب مفهومی مذکور؛ برای تعیین ضریب اهمیت لایه‌ها از نرم‌افزار super decision استفاده کرده و حاصل نمره‌دهی اولیه گروه دلفی بر مبنای مقایسه دودویی توماس ال ساعتی؛ داده‌های ورودی نرم‌افزار برای تعیین وزن لایه‌ها است. در ادامه با تحلیل‌های مکانی در نرم‌افزار arcgis و انجام آزمون f بر روی نتایج در نرم‌افزار spss به تحلیل داده‌های حاصل به‌منظور سنجش میزان تاب‌آوری باغات پرداخته و میزان تاب‌آوری پلاک های باغی مشخص می شود. کل این فرآیند از شناخت تا تحلیل داده‌ها و درنهایت مشخص نمودن میزان تاب‌آوری و نحوه اولویت‌بندی باغات تحت قالب یک مدل برای سنجش تاب‌آوری باغات صورت‌بندی می‌گردد. مدل تدوین‌شده دارای سه قابلیت عمده است، در وهله اول توانایی سنجش میزان تاب‌آوری باغات از تمامی جنبه‌های اثرگذار بر باغات را دارد و سپس بر مبنای این سنجش می‌توان به اولویت‌بندی باغات براساس تاب‌آوری پرداخت و تمامی این اطلاعات را به‌صورت مکان‌مند ارائه کرد. این مدل بر روی باغات شهر یزد به‌عنوان مورد پژوهی پیاده و میزان تاب‌آوری باغات هر یک از محلات و مناطق دربرگیرنده باغ های شهر یزد تعیین و بر مبنای آن اولویت بندی می شود.

Measuring the Resilience of Gardens in Yazd

Over the past decades, the horizontal growth of cities has led to the integration of ruralgarden areas within the parent city. This phenomenon is more serious in the arid areas of Iran because of the limited networks of water supply (Qanat) and the proximity of settlements around this network and has caused the destruction of the gardens of these urban textures that are ruralbased. This research seeks to measure the resilience of urban gardens in the arid climate of Iran with a scientific, comprehensive and spatial model and has developed a conceptual model based on the literature of the concepts of resilience, garden and development. Moreover, from the theoretical frameworks, methods and techniques of resilience topics, indicators appropriate to the resilience of gardens are listed and compiled under the Framework of Studies on the Resilience of Gardens. This framework, which has five dimensions, including ecological, social and cultural, economic, physical and institutional, has been used to understand the typology of gardens. Moreover, to calculate the coefficient of the importance of different layers, Super Decision software was used. The results of the primary scoring of Delphi method based on Thomas L. Saaty binary comparison are the input data of the software to determine the weight of layers. The results were analyzed to measure the resilience of gardens using ArcGIS software, for spatial analysis, and SPSS software, to conduct F test on the results. The entire process of identifying the data and finally identifying the resilience and prioritization method of the gardens is presented in a model for measuring the resilience of gardens. The developed model has three important capabilities. In the first place, it has the power to measure the resilience of gardens from all aspects affecting a garden. Secondly, based on this measurement, gardens may be prioritized according to resilience and information may be provided in a spatial manner. This model is implemented on the gardens of Yazd city as a case study, and the resilience of the gardens of Yazd city is determined and prioritized based on it.