تبیین جایگاه محرمیت در نسبت با قلمرو و خلوت در مسکن سنتی ایران بر پایه آموزه های اسلامی

یکی از مهم‌ترین مفاهیم منعکس از اصول و ارزش های اسلامی محرمیت است که خصوصاً در حوزه مسکن سنتی ایران نمود یافته‌است اما به نظر می رسد اصل محرمیت به‌عنوان یکی از کیفیات انسان محیط در معماری و شهرسازی اسلامی در مسکن سنتی ضمن داشتن اشتراکات با مفاهیم معادل در نظر گرفته‌شده برای محرمیت، توسط صاحب‌نظران غربی یعنی قلمرو و خلوت، دارای تفاوت‌های اساسی نیز با این مفاهیم می باشد لذا هدف از این پژوهش، تبیین مفهوم محرمیت در نسبت با خلوت و قلمرو بر پایه آموزه های اسلامی در مسکن سنتی ایران است. جهت تبیین مسئله، این پژوهش از روش ترکیبی تحلیل محتوا با استدلال منطقی بهره گیری شده‌است. گردآوری داده ها از طریق مطالعات اسنادی و کتابخانه ای انجام شده‌است و روش تحقیق توصیفی تحلیلی بوده که ابتدا پس از شناخت نظرات و تعاریف متخصصین غربی از محرمیت، بر پایه آموزه های اسلامی (قرآن کریم و احادیث معصومین (ع)) به تبیین جایگاه مولفه‌های آن در کالبد مسکن سنتی پرداخته شده‌است. در خاتمه، ضمن ارائه مدل پژوهش، یافته های پژوهش نشان می دهد که اولاً محرمیت در حوزه مادی، کالبد دادن به فضاهای معماری با بهره گیری از عناصر نظام ورودی خانه های سنتی است به‌گونه‌ای که در این حوزه همسو با مفهوم قلمرو است که مولفه‌های امنیت، مالکیت، مرز آشکار و محصوریت را به‌دنبال خواهد داشت ثانیاً محرمیت در حوزه روانی و رفتاری مترادف با فضای صمیمی با دیگر (ان) است که در این حوزه همسو با مفهوم خلوت است که در مسکن سنتی در حیاط، تالارها، ایوان ها، طنبی ها، سه‌دری‌ها، پنج‌دری‌ها نمود می یابد اما محرمیت در حوزه معنایی در مسکن سنتی با نظم سلسله‌مراتبی نظام ورودی، بستر درون‌گرایی را به‌وجود می آورد و همچنین با تفکیک عرصه بندی فضایی در خلوت‌خانه‌ها و زاویه ها زمینه ساز حضور و آرامش قلب است تا تعالی معنوی انسان را به‌وجود آورد.

The Importance of Mahramiat in the Traditional Houses of Iran based on the Islamic Teachings regarding Territory and Privacy

One of the most important concepts reflecting the principles and values ​​of Islam is Mahramiat, which is especially evident in the traditional housing of Iran. However, it seems that the principle of Mahramiat, as one of the qualities of humanenvironment in Islamic architecture and urban planning in traditional housing, while having commonalities with the equivalent concepts considered for Mahramiat by Western experts, namely territory and privacy, has fundamental differences with these concepts. The purpose of this study is to explain the concept of Mahramiat in relation to privacy and territory in the traditional housing of Iran based on the Islamic teachings. To explain the problem, this research has used a mixed research method of content analysis with logical reasoning. Data collection has been done through documentary and desk studies, and the research method is descriptiveanalytical. The paper first reviews the ideas and definitions of Mahramiat in the views of Western experts, and then examines its components in the physical aspect of traditional houses based on the Islamic teachings (Holy Quran and hadiths). In conclusion, in addition to presenting the research model, the research findings revealed the following: Firstly, Mahramiat in the material field is the embodiment of architectural spaces by using the elements of the entrance system of traditional houses in a way that is in line with the concept of territory in this field; secondly, secrecy in the psychological and behavioral spheres is synonymous with intimacy with the other, which in this area is consistent with the concept of privacy in traditional housing in courtyards, halls, balconies, tanabis (a type of hall), and 3door and 5door rooms. however, in the semantic field, the concept of mahramiat in traditional housing creates a context of introversion with the hierarchical order of the entrance system, and establishes a spatial zoning in private homes and corners. it lays the foundation for the presence and peace of the heart to create the spiritual excellence of man.