گونه‌شناسی طارمه در معماری بافت تاریخی بندر بوشهر

معماری بومی بافت تاریخی بندر بوشهر به دلیل دورن‌گرایی و برون‌گرایی توامان و نیز بهره‌گیری از انواع فضاهای نیمه‌باز درونی و بیرونی نمونه‌ای شاخص و متفاوت در معماری ایران برشمرده می‌شود. یکی از این فضاهای نیمه‌باز طارمه نام دارد. این پژوهش با هدف گونه‌شناسی طارمه از روش تحقیق کیفی و از ابزار بازید میدانی و مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی اسناد و مدارک فنی بناهای تاریخی این بندر، برای جمع‌آوری داده‌های بناهای دارای طارمه بهره برده است. مطالعات و بررسی‌های میدانی و کتابخانه‌ای انجام‌شده بر روی 29 عمارت طارمه‌دار بوشهری نشان می‌دهد که طارمه‌ها را براساس محل استقرار در بنا می‌توان به سه گونه «بیرونی»، «میانی» و «درونی» تقسیم نمود که نمونه پرکاربرد آن طارمه درونی شناسایی گردید. گونه‌شناسی طارمه براساس میزان محصوریت به سه گونه طارمه «ازیک‌ طرف باز و از سه طرف بسته»، «از دو طرف باز و از دو طرف بسته» و «از سه طرف باز و از یک‌ طرف بسته» منجر گردید که از این میان، طارمه‌های بیرونی غالباً از نوع دو طرف باز و دو طرف بسته، طارمه‌های درونی یک‌ طرف باز و سه طرف بسته و تمامی طارمه های میانی دو طرف باز و دو طرف بسته می‌باشند. همچنین طارمه‌های بوشهری از نظر شکلی به چهار دسته »خطی « (مستطیل، ذوزنقه و غیرمنتظم)،«ال شکل»، «یو شکل »و «چهار بر» قابل تقسیم هستند که گونه خطی مستطیل ‌شکل گونه غالب برشمرده می‌شود. همچنین مشخص گردید که جهت غالب طارمه‌ها رو به جنوب و غرب است و در تمامی بناهای جداره ساحلی حداقل یک طارمه دید به دریا دارد که این امر بر نقش اقلیم و دریا در جهت‌گیری طارمه تاکید می‌نماید. این پژوهش در انتها مبتنی بر گونه‌شناسی انجام‌شده براساس محل استقرار در بنا، میزان محصوریت، نوع پلان و مسقف یا غیرمسقف بودن، تعریفی اصلاح و تکمیل‌شده از طارمه بوشهری ارائه می‌نماید.

Typology of Tarmeh in the Historic city of Bushehr

In the Architecture of Iran, the vernacular architecture of Bushehr rsquo;s historic city is distinctive since it is both introverted and extroverted and has different semiopen interior and exterior spaces. Tarameh is one of these semiopen spaces. Using a qualitative research method, conducting desk and field studies and reviewing the technical documents of the historic buildings of Bushehr, this paper collected the information of historic buildings of this city that has Tarameh to study their typology. According to the study of 29 buildings, it was revealed that Taramehs fall into three categories based on their location in the building. These types include exterior, middle, and interior, among which interior is the most widely used. Moreover, Taramehs are either enclosed on three sides, two sides, or one side. Interior Taramehs are mostly enclosed on two sides, exterior ones are enclosed on three sides, and all middle Taramehs are enclosed on two sides. In terms of shape, Taramehs of Bushehr are of four types, including linear (rectangular, trapezoidal and irregular), Lshaped, Ushaped and foursided, among which rectangular linear is the most prevailing type. Moreover, it was revealed that most Taramehs are southward and westward, and at least one Tarameh is seaward in the buildings that are along the coast. In the end, according to the typology of Taramehs based on their location in the building, enclosure, type of plan, and whether they are roofed or not, this research provides a modified and complete definition of Bushehr rsquo;s Taramehs.Tarmeh, Historic fabric of Bushehr, Semiopen spaces, Vernacular architecture, Architectural typology.