تحلیل روابط فضایی خانه‌های روستایی براساس نگرش فرهنگی-اجتماعی (مطالعه موردی: روستای کوهپر)

عوامل متعددی در شکل گیری فضاهای خانه های روستایی تاثیر گذارند که میزان اهمیت و تاثیرگذاری همه آن ها یکسان نیست. یکی از مهم ترین این عوامل، عوامل فرهنگی اجتماعی می باشد که رسیدن به درک فضایی و مفاهیمی که در معماری خانه های روستایی وجود دارد را امکان پذیر می سازد. بنابراین در نوشتار حاضر سعی شده است تا با تعیین جایگاه و اهمیت عوامل مذکور در شکل گیری روابط فضایی خانه های روستایی، نحوه تاثیر نگرش های اجتماعی و فرهنگی بر شکل خانه تشریح شود. مبانی و چهارچوب نظری این پژوهش از روش تحقیق توصیفی تحلیلی بوده و جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای انجام پذیرفته و سپس جدولی برای چگونگی تاثیر نگرش مذکور در شکل گیری روابط فضایی خانه های روستایی بر اساس نظر متخصصان تدوین شده است. در ادامه، یافته های حاصل در خانه های روستایی غرب استان مازندران یعنی منطقه کوهستانی شهرستان کلاردشت به عنوان نمونه مطالعاتی از معماری روستایی شمال ایران، مورد بررسی قرار گرفته است. جهت تعمیم نتایج به سایر روستاهای کوهستانی منطقه، روستای کوهپر با قدمت بیشتر و سه خانه قدیمی تر از این روستا در سه گونه متفاوت انتخاب شد که در تمامی منطقه تکرار می شود. اطلاعات این بخش بر اساس مطالعات میدانی در روستا (عکس، نقشه و مصاحبه) استخراج و با استدلال منطقی به نتیجه رسید. در نهایت نتایج به صورت جداولی که در آن ها عناصر فضایی و سازمان فضایی در ارتباط با روابط فضایی خانه ها به صورت دسته بندی مشخص شده، در جدولی به صورت شکلی ارائه و نتایج حاصل از تحلیل فضایی در این جداول، از نمودار توجیهی بهره گرفته شد. نتایج نشان می دهد که نگرش فرهنگی اجتماعی در پاسخ به نیازهای مادی و غیر مادی انسان شکل می گیرد و در روابط فضایی خانه های روستایی نمود پیدا می کند. این نمود در روستای مورد نظر، بیشتر در محرمیت و جداسازی حریم عمومی و خصوصی (مهمان و خانواده) قبل از ورود به داخل خانه صورت گرفته است و مشخص شده است که بررسی عمق فضا ها در خصوصی یا عمومی بودن فضا هیچ تاثیری ندارد بلکه مهم روابط فضایی خانه های روستایی است که بر اساس این دو فضا سازمان می یابد.

The Analysis of Spatial Relationships in Village Houses Based on a Social Approach (Case Study: Village Koopar)

Different factors affect the formation of rural house spaces that are generally associated with environmental factors such as climate and geographical characteristics along with human factors such as cultural and social factors. One of the most important of them is the culturalsocial factors that makes it possible to reach a spatial understanding and the concepts which are presented in the architecture of their houses. Identification of the hidden patterns or the genotype present in the building's structure equals the identification of social relations that are implemented in the spaces. Builders of the rural houses have tried to incline living spaces to become humanized by creating a close relationship between environment, culture and architectural form. Koopar rural houses in Kelardasht district is a fitting example of a living space with material and spiritual welfare in a mountainous region. However, the disregard of these houses has increased to such an extent that all their culturalsocial values, interior significance and spatial correlations are eliminated amid today's architecture. This essay tries to gain access to the interior information that hides in the architectural space of rural houses and has caused their development using a practical look into the past. Therefore, in the present article it is tried to have the way social and cultural attitudes had influenced shape of the houses explained. Accordingly, the research questions would be: What impact does cultural and social attitude have on the way we investigate the spatial relations of the rural houses? How are the spatial relations in the rural houses of Mazandaran?In order to do this research, the required information has been analyzed and examined using descriptiveanalytical, logical reasoning and case study methods. In order to do so, history of the research and the definitions related to the topic are presented in section one by adopting a qualitative approach, library studies and reviewing the previous researches. In section two, the practical part, the theoretical information of this study in Northern Iran's rural houses, the west of Mazandaran province, one of the villages of this area named Koopar that ages more than others in mountainous region of Kelardasht, had been visited and the chosen samples of this village were analyzed applying field observations, mapping and photographing and finally we had conducted an interview with some of the current residents or those who had lived there long in the past holding sufficient information. In order to make the results of the studies which were done on the analyzed samples applicable to other mountainous villages of the region, this village and three different type of houses were selected, those which abounded the whole area and were older than other existing houses. Eventually, the theoretical findings of this study are analyzed by using logical reasoning method, the results of which are presented as tables that contain spatial elements, spatial organization, and spatial analysis.