تبیین جایگاه اصول راهنما در فهم معمار بومی از مسئله طراحی معماری (مطالعه موردی: روستای سراج‌محله)

یکی از شاخه های دانش در حوزه معماری، طراحی پژوهی است که به مطالعه فرایند طراحی می پردازد. پژوهشگران این حوزه مفاهیم مختلفی برای توضیح فرایندهای ذهنی طراح به کار گرفته اند که یکی از آن ها اصول راهنما است. اصول راهنما اصولی است که طراح به آن ها باور دارد و از آن ها در قاب بندی و فهم اولویت های مسئله طراحی بهره می گیرد. این اصول که متکی به جهان بینی طراحی شکل می گیرند موجب نوعی وحدت رویه در قبال برخورد با مسئله های گوناگون طراحی می شوند. بخش عمده ای از پژوهش های انجام شده در حوزه فرایند طراحی و نقش اصول راهنما در آن، معطوف به معماران و دانشجویانی بوده که در محیط های شهری آموزش دیده و با مسئله های طراحی در شهر نیز مواجه بوده اند. این در حالی است که معماری بومی در محیط های روستایی مختصاتی کاملاً متفاوت دارد و شیوه های تولید معماری در آن واجد درون مایه های ارزشمندی است که می تواند مورد استخراج و مطالعه قرار بگیرد. از این رو پرسش اصلی این پژوهش این است که اصول راهنما در فرایند طراحی یک معمار بومی چه نقشی ایفا می کنند و چه محتوایی دارند؟ برای پاسخ به این پرسش، روستای سراج محله به عنوان نمونه ای که در کنار بافت کالبدی، همچنان دارای بافت اجتماعی بومی نیز هست انتخاب شد و سپس پنج نفر از معماران بومی منطقه شناسایی شدند. در ادامه به این معماران، سه مسئله طراحی با موضوع »خانه « ارائه شد و از آن ها خواسته شد درباره طراحی موردنظر خود سخن بگویند. این سخنان در قالب مصاحبه های نیمه ساختاریافته ثبت و پیاده شد و سپس مورد تحلیل محتوای کیفی قرار گرفت. ساختار کلی این پژوهش، مبتنی بر روش کیفی است. روش تحقیق کیفی عموماً به تحقیقاتی اطلاق می شود که یافته های آن از طریق فرایندهای آماری و با مقاصد کمی سازی به دست نیامده باشد. براساس نتیجه این پژوهش، مفاهیم استخراج شده از این مصاحبه ها نشان می دهد که هماهنگی با طبیعت، پرهیز از اسراف، رضایت بلندمدت کارفرما و کاربران و همچنین رعایت حقوق همسایگی از مهم ترین اصولی است که همواره در مواجهه با مسئله طراحی مدنظر معماران بومی قرار می گیرد.

Explaining of the roll of the guiding principles in design problem understanding by vernacular architecture (Case study: Seraj-Mahaleh village)

In the field of architecture, one of the branches of knowledge is design studies that studies on the design process. Researchers in this field have used various concepts to explain the designer's mental processes, one of them is the guiding principles. The guiding principles refer to the principles that the designer believes in and uses them to framerate and understand the priorities of the design problem. These principles, which rely on the design worldview, create a kind of unified approach fordealing with various design issues. Much of the research done in the design process and the role of the guiding principles in it has focused on architects and students who have been trained in urban environments and have faced design problems in the city. However, vernacular architecture in rural environments has very different coordinates and architectural production methods have valuable themes that can be extracted and studied. Vernacular architecture is an architectural style that is designed based on local needs, availability of construction materials and reflecting local traditions. At least originally, vernacular architecture did not use formallyschooled architects, but relied on the design skills and tradition of local builders.Therefore, the main question of this research is that what are the guiding principles in the design process of a vernacular architect and what are their content?To answer this question, Seraj Mahaleh village was selected as an example alongside the body tissue and native social tissue. SarejMahaleh village located in Kolbad district of Golgah city, 5 km from the city and 20 km from Behshahr city. Then five of the native architects of the region were identified. In the following, the architects presented three design issues with the theme House and they were asked to talk about their design. These words were recorded in semistructured interviews and then analyzed by qualitative content.The overall structure of this research is based on a qualitative method. Qualitative research methodology is generally referred to as research, whose findings are not obtained through statistical processes and quantifiable purposes. Qualitative research is a broad methodological approach that encompasses many research methods. The aim of qualitative research may vary with the disciplinary background, such as a psychologist seeking to gather an indepth understanding of human behavior and the reasons that govern such behavior. Qualitative methods examine the why and how of decision making, not just what, where, when, or who , and have a strong basis in the field of sociology to understand government and social programs.In order to clarify the subject and gain better result, studies and backgrounds of this research, the sources and research backgrounds have been divided into two areas of study design, and rural house.Concepts extracted from these interviews show that being in harmony with nature, avoiding longevity, longterm customer and user satisfaction, as well as respecting neighborliness, is one of the most important principles that always comes into the face of the design problem of native architects. The guiding principles have a strong limiting role in the design process of vernacular architects. Every design issue does not start with a white tablet or null mind. Each designer has a specific worldview and carries a set of beliefs, values, and attitudes that we call guiding principles. The relation between this approach to guiding principles versus non vernacular architects is a topic can be considered in future research and it provides more complete understanding of design in the native environment.