عوامل موثر در مکان گزینی و شکل ‌گیری روستاهای تاریخی-مذهبی (مطالعه موردی: روستاهای کزج و کلور خلخال، استان اردبیل)

هدف از این پژوهش معرفی عوامل کلی تاثیر گذار در مکان گزینی و استقرار اولیه روستاها است. مکان گزینی اولیه یک روستا نقش مهم و اساسی در سکونت اهالی آن روستا دارد . اگر مکان گزینی به صورت اصولی صورت گیرد، شکل گیری روستا روندی صعودی داشته، بنابراین ساکنین از هر لحاظ دارای آسایش خواهند بود. در شکل گیری هسته اولیه یک روستا عوامل متعددی دخیل هستند. این عوامل باید به حدی تاثیر گذار باشند که انگیزه ایجاد سکونتگاه های جدید و توسعه و گسترش کالبد روستا را برای توسعه آن فراهم آورند.در راستای بررسی عوامل مکان گزینی با بررسی نمونه های موردی دو روستای کزج و کلور در شهرستان خلخال، با برخورداری از بافتی تاریخیمذهبی مورد مطالعه قرار گرفته است. بنابراین روستاهایی که در بافت خود اماکن مذهبی دارند و به واسطه آن شاخص تر گشته اند روستاهای با بافت مذهبی نامیده می شوند. حضور امام زاده در یک بافت روستایی، نقش بسزایی در شکل گیری سکونتگاه ها در اطراف آن خواهد داشت که ریشه در اعتقادات مذهبی آن مردم را نشان می دهد. لذا در این مقاله تلاش گردید به این سوالات پاسخ داده شود که عبارتند از : چه عواملی در مکان گزینی اولیه روستاهای با بافت تاریخی مذهبی موثر بوده و وزن کدام عامل بیشتر است؟ نقش منظرین امامزاده ها در بافت روستاهای استان اردبیل چگونه است و در این راستا با بهره گیری از اطلاعات و منابع موجود در کتابخانه ها، مراجعه به روستاهای مورد بررسی، مصاحبه حضوری با اهالی، انجام کروکی های موثر و با استفاده از روش تحقیق تحلیلی پیمایشی و شیوه قیاسی به ارائه عوامل تاثیر گذار در مکان گزینی و شکل گیری بافت این دو روستا می پردازد. نتایج حاصل از بررسی ها نشان می دهد که عواملی همچون وجود توپوگرافی(امنیت)، منابع آبی، وجود پتانسیل اقتصادی زمین به لحاظ خاک غنی و آب و هوای مناسب، نمادهای مذهبی(امام زاده)، تاثیر چشمگیری در مکان گزینی و شکل گیری هسته اولیه روستا دارند اما طبق یافته های تحقیق در روستاهای مورد مطالعه، عامل نمادهای مذهبی (امام زاده) با تدقیق بر سابقه حضور آن ها در این روستاها نسبت به دیگر عوامل بررسی شده از وزن بالایی برخوردار است که آن هم نشان از ریشه های اعتقادی و مذهبی ساکنین در این آبادی هاست. فاصله قرارگیری امام زاده ها در روستای کلور بافتی خطی را در خزش روستایی سبب شده است و تمرکز وجود امام زاده در مرکز روستای کزج بافتی متمرکز را برای این روستا شکل داده است.

Factors Affecting on Location and Formation of Historical-Religious Villages, Case Study: Kazaj and Kalur Villages in Khalkhal of Ardabil Province

The purpose of this research is to introduce the general factors influencing the initial location of villages. The initial location of a village has a critical role in its habitation. If location is made in principle, the formation of the village has a rising trend. So, residents be comforted in every respect. Several factors are involved in the formation of the core of a village. These factors must have been so influential that they provide incentives for new settlements and the development of the village body. For the location selecting purposes, the two Kalur and Kazaj regions located in Khalkhal city those are carrying historicalreligious rural texture, has been studied. Villages that have religious sites on their texture and more prominent call villages with religious texture. The existence of a shrine in the villages also shows a long history and a long history of living in it. Therefore, the existence of an Imam Zadeh in the rural context, solely, takes the account for the village to fall in the religious and historical category. The presence of Imam Zadeh in rural texture will have a significant role in the formation of settlements which is rooted in the religious beliefs of the people of the inhabitants.The apparent appearance of the two villages of Kazj and Koolar in the city of Khalkhal has been viewed from two aspects of the external landscape and internal perspective. In a glimpse of both villages, they represent the introverted form, houses of stairs in the center of the village, surrounded by mountains, creating a veil between themselves and the surrounding areas, with a religious center, which in both villages of the center religious places (Imam Zadeh, Mosque) are dedicated. A quick look at the walls of the streets, domes and minarets, the tradition of covering the people, the voice of the Azan distributed from the mosques, the presence of people for pilgrimage in the shrines, etc., in the wider view of the external view of the villages to their audience are immediately catching the attention. Therefore, in this paper, we tried to answer these research questions, which are: What factors influence the initial location of villages with historicalreligious rural texture and which factors are more important? Is the existence of religious symbols (Imam Zadeh) influenced the development of tissue of studied villages? So, In this regard, using the information and resources available in the libraries, referring to the examined villages, interviews with people, make effective cabriolet, and using the Analyticalsurvey research method and deductive method, it presents the factors influencing the location and texture of these two villages. Results of this study showed that factors such as the existence of topography (security), water resources, the potential economic potential of land in terms of rich soil and suitable climate, religious symbols (Imam Zadeh), considering their history in these villages, they have high weight compared with other factors which also shows the religious roots of the residents in these villages. In a way that the distance between the Imam Zadeh in the village of Kalur has caused a linear texture in the rural creep and has shaped the focus of the Imam Zadeh in the center of the Kazaj village of centralized culture tissue in the village. However, the lack of Imam Zadeh in the context of these villages, according to the studies and documents presented during the study, would not undoubtedly create the initial core and such a developmental direction for the studied villages.