تحلیل روند فراوانی ورود سامانه‌های سودانی به ایران (مطالعه موردی: حوضه‌های آبریز جنوب و جنوب غرب کشور)

سامانه سودانی مهم ترین سامانه تامین‌کننده بارش و ذخایر آبی حوضه‌های آبریز جنوب کشور است. در سال‌هایی که شرایط همدیدی مناسبی برای تقویت و گسترش این سامانه برروی ایران فراهم می‌شود، نه ‌تنها بخش جنوبی کشور بلکه بیشتر قسمت‌های کشور با نزولات جوی خوبی همراه است؛ بنابراین افزایش یا کاهش تعداد سامانه‌های سودانی ورودی به منطقه، در ساختار اکوبیولوژیکی تالاب ها و بیلان آبی پرآب‌ترین حوضه‌های آبی در جنوب و جنوب غرب کشور بسیار مهم و حیاتی است. در پژوهش حاضر هدف مطالعه روند تاریخی ورود این سامانه (2017-1995)به این بخش از کشور است. ازاین‌رو، پس از صحت سنجی داده‌های بارش روزانه 1995 تا 2017 ایستگاه‌های منتخب، سامانه‌های بارشی با منشا سودانی مستقل برپایه سنجه‌های انتخابی از سه مسیر اصلی هرمزگان، بوشهر و خوزستان (به تفکیک سال، ماه و دوره تداوم) شناسایی و با به‌کارگیری روش های آماری خط بهترین برازش، منکندال و تخمینگر شیب سن، تغییرات زمانی آن‌ها در سطح اطمینان 95 درصد مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد؛ علی رغم وجود روند و شیب تغییرات کاهشی در فراوانی ورود سامانه های سودانی، اما به علت عدم معنی داری بیشتر روند ها، فراوانی ورود سامانه های سودانی در هر سه مسیر دارای حالت پایدار و فاقد روندی است که بتوان آن را به تغییرات آب و هوایی نسبت داد. بااین‌حال دوره تداوم بارش سامانه‌های سودانی در هر سه مسیر کوتاه ‌مدت و عموماً به‌ صورت سامانه‌های 1 تا 3 روز و بندرت دوره فعالیت آن ها 5 روزه و بالاتر است؛ بنابراین قلت و ماهیت رگباری و کوتاه‌مدت بارش سامانه های سودانی را، همچنان باید به‌عنوان یک اصل پذیرفت و در آینده منتظر وقوع خشک‌سالی و بارش‌های شدید و سیل‌آسا از سامانه سودانی بود. در نتیجه وضعیت پایداری اکوسیستم های آبی تالاب ها و حوضه های آبی جنوب و جنوبغرب کشور در آینده شکننده خواهد بود.

Trend analysis, frequency of Sudanese system's entry to Iran (Case study: south and southwest catchments of the country)

The Sudanese system is the most important system for supplying rainfall and water accumulation in the southern catchments. In the years when suitable synoptic conditions are provided for strengthening and expanding this system on Iran, not only the southern part of the country but also most parts of the country are associated with good rainfall. Therefore, increasing or decreasing the number of Sudanese systems entering the region is very important and vital in theEcobiological structure of wetlandsand water balance of the most waterrich basins in the south and southwest of the country. In the present study, the aim is to study the historical trend of the entry of this system (19952017) into this part of the country. Therefore, after validating the daily precipitation data from 1995 to 2017 of selected stations, precipitation systems of independent Sudanese origin based on selected criteria from the three main routes of Hormozgan, Bushehr and Khuzestan (by year, month and duration) are identified and used. From the statistical indicators of the best fit line, MannKendall and Sen rsquo;s slope estimator, their time changes at the confidence level of 0.95 were examined and analyzed. The results showed;Despite the trend and slope of decreasing changes in the frequency of entry of Sudanese systems, but due to the lack of significant trends, the frequency of entry of Sudanese systems in all three routes is stable, and lacks a trend that can be attributed to climate change.However, the period of continuous rainfall of Sudanese systems in all three routes is short and generally in the form of 1 to 3 day systems and rarely their period of activity is 5 days or more.Therefore, the scarcity and nature of the showers and shortterm precipitation of the Sudanese systems should still be accepted as a principle and in the future we should expect the occurrence of droughts and heavy and torrential rains from the Sudanese system.As a result, the sustainability of aquatic ecosystems, wetlands and water basins in the south and southwest of the country will be fragile in the future.