بررسی واکنش عملکرد ذرت دانه ای (sc 704) به تاریخ کاشت مناسب و کم آبیاری با روش آماری چند متغیره

اقلیم خشک و نیمه خشک در اغلب نواحی ایران، اهمیت استفاده از روش های مدیریت زراعی را دوچندان کرده است. بر این اساس، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال های زراعی 1395 و 1396 در دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل سه تاریخ کاشت، (1 اردیبهشت، 21 اردیبهشت و 10 خرداد) و چهار رژیم آبیاری شامل i100: 100%etc،i80: 80%etc ،i60: 60%etc  و i40: 40%etc مبتنی بر نیاز آبی گیاه ذرت طراحی شدند. بالاترین بهره وری اقتصادی مصرف آب به میزان 1/19 و 1/01 کیلوگرم بر متر مکعب به ترتیب در سال اول و دوم با تاریخ کاشت اول حاصل شد. تجزیه علیت نشان داد که متغیرهایی نظیر وزن بلال با تاثیر مثبت و مستقیم (1/27) و بهره وری بیولوژیکی مصرف آب با تاثیر مستقیم (0/937) از عوامل اصلی تاثیرگذار بر عملکرد دانه بودند. بر اساس آزمون تجزیه به مولفه های اصلی، صفات عملکرد دانه، وزن بلال، عملکرد بیولوژیک، تعداد کل دانه، وزن هزار دانه و شاخص برداشت تحت عنوان صفات زراعی و صفات عملکرد اقتصادی مصرف آب و عملکرد بیولوژیکی مصرف آب به عنوان صفات فیزیولوژیکی ذرت در مجموع 70 درصد از کل تغییرات عملکرد را توجیه کردند. بنابراین، با توجه به معنی داری اثر متقابل تاریخ کاشت و آبیاری بر عملکرد دانه (p ≤ 0.01)، کاشت زودهنگام ذرت دانه ای و مدیریت کم آبیاری با تعدیل تنش های غیرزنده نقش عمده ای در کسب عملکرد بهینه و ارتقای بهره وری آب آبیاری خواهند داشت.

assessment of maize yield (s.c. 704) responses to appropriate planting date and deficit irrigation using multivariate analysis

arid and semiarid climate in many parts of iran dictates the employment of agronomic practices. with this approach, a statistical experiment was set up in split-plot based on randomized complete block design with three replicates during 2015 and 2016 cropping seasons. the experiment took place in college of agriculture and natural resources, university of tehran. experimental treatments scheduled on three planting dates: (21st april, 11th may and 31th may) and four irrigation regimes: i100: 100%etc, i80: 80%etc, i60: 60%etc and i40: 40%etc, based on plant water need. the highest value of water productivity of economical yield (1.19 kg.m-3) and the greatest value of water productivity of biological yield (1.03 kg.m-3) obtained in early-planting date in both years, respectively. path analysis showed that ear weight with direct effect (1.27) and water productivity of biological yield (0.973), positively contributed to the final yield determination under irrigation regimes i100 and i60, respectively. according to principal component analysis (pca), the variables such as grain yield, ear weight, biological yield, total number of grain, kernel weight and harvest index as agronomic traits in pc1 and water productivity of economical yield and biological yield as physiological traits in pc2 were accounted for 70% of the final yield variations in total. due to interactions of planting date and irrigation level on the grain yield (p ≤ 0.01), early planting of grain maize and deficit irrigation management as early season strategies will have great potential to achieve optimal yield and higher water productivity by mitigating early abiotic factors.