بررسی پاسخ برخی از ارقام نخود (cicer arietinum l.) به تغییرات تراکم بوته

نخود (cicer arietinum l.)، در ایران غالباً در شرایط دیم بهاره و در مزارعی که رطوبت را از فصل قبل در خود ذخیره کرده اند کشت می شود. تراکم بوته می تواند اثر مهمی بر تولید و عملکرد نخود داشته باشد. هدف از انجام این پژوهش، بررسی اثرات ‌تراکم‌های مختلف بوته ‌بر عملکرد دانه و تعدادی از صفات زراعی برخی ارقام نخود در سال 1395در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گریزه سنندج (35 درجه و 16 دقیقه عرض شمالی و 47 درجه و 1 دقیقه طول شرقی) بود. آزمایش به‌صورت فاکتوریل درقالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجراء و عوامل آزمایشی ‌تراکم بوته در چهار سطح 15، 25، 35 و 45 بوته در متر‌مربع و ارقام نخود شامل چهار رقم کاکا، پیروز، آی ال سی 482 و ثمین در نظر گرفته شدند. تجزیه واریانس صفات یادداشت برداری شده نشان داد که اثر رقم و اثر متقابل رقم در تراکم برای همه منابع تغییر به استثنای تعداد دانه در غلاف، ارتفاع بوته و ارتفاع اولین غلاف از سطح زمین معنی‌دار بود. همچنین، اثر عامل تراکم بوته بر عملکرد دانه، وزن 100 دانه، شاخص کلروفیل برگ، محتوای پروتئین، ارتفاع بوته و تعداد شاخه در بوته معنی دار به دست آمد. نتایج نشان دادند که با ازدیاد تراکم بوته، عملکرد دانه در واحد سطح افزایش یافت. مقایسه میانگین عملکرد ارقام تحت بررسی نشان داد که رقم ثمین به تراکم های بالا حساس بود و از طرف دیگر، آی ال سی 482 تناسب خوبی به کشت متراکم داشت. در همین ارتباط، ارقام کاکا و پیروز در تراکم های متوسط (25 و 35 دانه در مترمربع) به اپتیمم عملکرد خود نزدیک شدند. مقایسه میانگین‌های اثر متقابل ‌تراکم بوته × رقم نشان داد که از لحاظ محتوای پروتئین تفاوت معنی داری بین ارقام ثمین، آی ال سی 482 و پیروز وجود نداشت، ولی کاکا به طور معنی داری پروتئین دانه بیشتری نسبت به سایر ارقام داشت. همبستگی عملکرد دانه با وزن 100 دانه، تعداد غلاف در بوته، تعداد شاخه در بوته و ارتفاع بوته مثبت و معنی‌دار به‌دست آمد. بر اساس نتایج حاصل از این آزمایش، برای کشت بهاره نخود در سنندج کشت رقم جدید و دانه درشت ثمین با تراکم 35 دانه در مترمربع می تواند مورد توجه قرار گیرد.

Response of some Chickpea (Cicer arietinum L.) Varieties to Changes in Plant Density

Chickpea (Cicer arietinum L.) is commonly grown under dryland conditions during spring on soils that conserve moisture from the preceding season, in Iran. Seeding rate can have a major impact on production of chickpea. A field trial was carried out at Gerizeh Agricultural Research Station of Kurdistan (35°16’N 47°1’E), west of Iran during 201516 cropping season. The trial was carried out in a factorial experiment based on randomized complete block design (RCBD) with three replications. The factor A was plant densities, consisting of 15, 25, 35, and 45 plants m2 and factor B was chickpea varieties (Kaka, Pirouz, ILC 482, and Samin). The effect of chickpea varieties and interaction between plant densities and varieties were significant on all measured parameters, except on number of seed per pod, plant height and height of first pod. Also, the effects of plant densities on seed yield, 100 seed weight, leaf chlorophyll index, protein content, plant height, and number of branch per plant were also significant. Results showed that an increase in plant density resulted in significantly higher seed yield per hectare. The mean yields indicated the sensitivity of Samin cultivar to high plant population, while it was, suitabilie to cultivar ILC482 (45 plants m2). Kaka and Pirouz produce near optimum yields at medium plant densities (25 and 35 plants m2). Mean yield comparison of cultivar × palnt density showed that cultivars Pirouz, ILC482 and Samin did not differ significantly in protein content but Kaka significantly produced higher protein content the three cultivars. Correlation coefficient for seed yield, number of pods/plant, seed weight, number of branch/ plant and plant height were positive and significant, while for seed yield, and height of first pod were negative and significant. According to the results of the this study Samin, with its large seed size and other desirable characteristics and plant population of 35 plants m2 can be recommended for planting in Sanandaj and similar climatic areas.