مطالعه تطبیقی نگرش ایلچیان ایران با سفیران روسیه در آغاز سلطه ی نظامی روس ها بر فرارود

این تحقیق بر آن بوده است تا تفاوت نگرش سیاسی سنتی ایلچی های ایرانی را با نگرش دیپلوماتیک مدرن سفیران روسی در منطقه فرارود آشکار سازد. سفرنامه بخارا گزارش سفر یک ایلچی ایرانی است که از سوی محمد شاه قاجار به بخارا اعزام شد. سفارت نامه خوارزم نیز گزارش سفر میرزا رضا قلی خان ایلچی ناصرالدین شاه قاجار است که به خیوه اعزام شد. سفرنامه ترکستان گزارش پاشینو مامور محرمانه روسیه در تاشکند از سفر به فرارود می باشد. شرح آسیای مرکزی نیز گزارش کستنکو مامور نظامی روسیه در منطقه فرارود است. هر چهار متن تاریخی به یک دوره تاریخی درسده سیزدهم هجری در منطقه فرارود تعلق دارند؛ یعنی از اندکی پیش از سلطه نظامی روس ها تا آستانه تهاجم آنان به این منطقه. در این تحقیق بر اساس روش مقایسه ای و تحلیل محتوا، نگرش دیپلوماتیک دو مامور ایرانی با دو مامور روسی مورد بررسی قرار گرفته است. حاصل تحقیق مبیّن این است که روس ها دنیاگرایانه در منابع، فرهنگ، اجتماع، دین، سیاست، آداب و رسوم جستجو می کنند و می خواهند از همه امکانات و منافع اقتصادی موجود نهایت بهره برداری را داشته باشند و با سلطه نظامی مالکیت سیاسی سرزمینی را از آن خود سازند. در حالی که ایرانی ها برای بزرگنمایی شکوه و جلال اعلی حضرت شاهنشاه می کوشند و فقط درپی باز پس گیری ولایات از دست رفته و آزادی اسیران خود می باشند.