آزاد و آزادان؛ منشا و تحول آن‌ از ایرانی باستان به ایرانی میانه غربی

مقاله حاضر به بررسی واژه ایرانی کهن آزادتا سیر تحول معنایی آن در گذر زمان از ایرانی باستان به ایرانی میانه غربی، و تا زمان رواج فارسی نو می‌پردازد و با ارایه شواهد مربوطه از دوره باستان (اوستا) و میانه (پارتی و فارسی میانه) زبان‌های ایرانی، تحول و گسترش معنایی این واژه را بررسی می‌کند. در این بررسی نشان داده شده که مفهوم آزاد به معنای «رها و غیرمقید» که در بیشتر اوقات بر دیگر مفاهیم این واژه سایه افکنده و به تعابیر نادرستی از منشا آزادان(گروه نجبا) در دوره ساسانی انجامیده، در حقیقت تحولی ثانویه در عرصه معناشناختی آن است و ریشه این گسترش معنایی در یک سنت کهن ایرانی نهفته است، سنتی که طی آن ممکن بود بنا به دلایل و تحت شرایطی، افراد وابسته (بندگان) به عضویت خاندان مخدوم خود درآیند.واژگان کلیدی: آزاد، بنده، فارسی میانه، اشرافیت ساسانی، تحول و گسترش معناشناختی.