«طمغاج» در منابع قرن هفتم هجری به عنوان نامی برای مغولستان

نام یا لقب «طمغاج» در منابع متعددی تا پیش از تاسیس دولت ایلخانان بکار رفته است، اما محققان اندکی بدان توجه نشان داده‌اند و از تبیین آن بازمانده‌اند.‌ این در حالی است که تکرار کاربرد آن در منابع نیمه اول قرن هفتم نشان می‌‌دهد که نه چندان دقیق برای اشاره به سرزمینی به کار رفته است که بیشتر با مغولستان انطباق دارد. اما چون از نیمه دوم قرن هفتم هجری، دیگر به طور مشخص مغولان و مغولستان شناخته شدند، دیگر لغت طمغاج هم بکار نرفته است. چنانکه نسوی در سیره جلال‌الدین خوارزمشاه، مغولستان را جزیی از طمغاج دانسته و جوزجانی تمام قلمرو ختا را بدین نام نامیده است. ابن اثیر با کاربرد عنوان کوه طمغاج آن را دقیق‌تر مورد اشاره قرار ‌می‌دهد و منابع دیگری مانند تاریخ جهانگشا و جامع التواریخ این عنوان را بکار نبرده‌اند. این مقاله کاربرد نام طمغاج را در منابع سده هفتم قمری مورد تحقیق قرار داده است.‌