آذرکیوانیان و تاثیر آنان بر باستان‌گرایی در تاریخ‌نگاری معاصر ایران

یکی از جریان‌های فرهنگی سنتی و کمتر شناخته شده، جنبش فکری آذرکیوانیان است که توسط یک موبد زرتشتی به نام بهرام بن فرهاد معروف به آذرکیوان در اواسط دوره صفویه در ایران ظهور کرد.گرچه برخی از محققان وجود این شخصیت را از نظر تاریخی منکر شده‌اند، امّا به استناد نوشته‌ها و آثار باقی مانده می‌توان وجود حقیقی و حضور تاریخی وی را توجیه کرد. او به سبب سخت‌گیری‌های مذهبی که بر جامعه دوره صفویه حاکم بود، از شیراز به هندوستان رفت و احتمالاً به سبب داشتن دغدغه‌های ذهنی برای حفظ میراث دینی اسلاف خویش،به فکر پایه‌گذاری جریان فرهنگی جدیدی افتاد.جریانی که با ادعایِ بازگشت به سنت‌های فکری و فرهنگیِ ایران باستان و پیروی از حکمت اشراقی که توسط شیخ شهاب‌الدین سهروردی با تاثیرپذیری از حکمت خُسروانی حکیمان ایران باستان در دوره اسلامی احیا شده بود،به بازتولید نمادها و سمبل‌های باستانی پرداخت.او تلاش کرد تا با بازخوانی آثار و اسناد ایرانی و متون اسلامی و تلفیق آنها با باورهای تسامح‌گرایانه و آموزه‌های همه ادیان و مذاهبی که در هندوستان دوران حاکمیت گورکانیان تبلیغ و ترویج می‌شد، هویت جدیدی را برای انسان ایرانی این دوران تعریف و ترسیم کند.این مقاله بر اساس روش توصیفی در پژوهش تاریخی و مبتنی بر بررسی متون ادبی به بررسی اجمالی باورها و اندیشه‌های این نحله فکری و تاثیر آن بر بخشی از جریان ادبی و تاریخ‌نگاری دوره زندیه و قاجاریه می‌پردازد.