بررسی منابع مالیاتی و روش های جمع آوری مالیات در قلمرو قراختاییان کرمان (704—619ق /1222-1304 م)

همزمان با حکومت قراختاییان بر کرمان، طی سدۀ هفتم و اوایل سدۀ هشتم هجری قمری، درآمدهای مالیاتی منبع مهم عایدات حکومت به حساب می آمد. از همین رو، در حکومت قراختاییان کرمان تلاش مقاماتِ دیوانی، اعم از وزرا و مستوفیان، منجر به شکل گیری یک ساختار منظم تشکیلاتی مالی و اداری شد، امری که نوشتار حاضر با استفاده از روش مطالعات تاریخی و با رویکرد توصیفی تحلیلی به دنبال اثبات آن است. در همین زمینه، پرسش اصلی نوشتار حاضر این است که دولتمردان قراختایی کرمان چه رویکردی نسبت به امور مالی و جمع آوری مالیات ها داشتند و منابع مالیاتی آنان بر چه مواردی استوار بود؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که منابع مالیاتی در دورۀ قراختاییان شامل دریافت انواع مختلف مالیات از نواحی مختلف منطقۀ کرمان و همچنین ملوک اطراف می شد که خود به دو روش مستقیم و غیرمستقیم انجام می گرفت. در روش مستقیم، دستگاه مالیه از طریق فرستادن محصلان مالیاتی اقدام به جمع آوری مالیات های مختلف از مردم می کرد و مالیات جمع آوری شده را به خزانۀ دیوان بزرگ واریز می‌نمود. در روش غیرمستقیم، حکومت بدون اینکه مستقیماً با مردم در ارتباط باشد و محصلانی برای جمع آوری مالیات بفرستد، مالیات ها را اخذ می کرد. در این روش از مواضعه، مقاطعه و برات استفاده می شد. این روش ها اگرچه در جمع آوری مالیات ها به حکومت کمک می‌کرد، فشار مالیاتی زیادی بر مردم تحمیل می نمود.

investigating tax sources and tax collection methods in the territory of qara-khitai of kerman (619-704 ah /1222-1304 ad)

the main question of the present article is to determine kerman statesmen’s approachtowards finance and tax collection and the basis for tax resources of kerman qara-khitai. the findings of the research indicate that the tax resources in the qara-khitaiperiod included receiving diverse types of taxes from different areas of the kermanas well as receiving taxes from the surrounding area, which were done in two directand indirect ways. in the direct method, they collected various taxes by sending taxcollectors and deposited the collected taxes to the treasury of the grand divan. inthe indirect method, the government collected taxes, without direct contact with thepeople, and sent tax collectors to collect taxes, using muvada’a (contracting), mukata(grant), and barat (bill of exchange).