تحلیل محتوای اسناد موقوفات روحانیون شهر بارفروش در دورة قاجار (1344-1210 ق)

روحانیون طبقه‌ای بانفوذ در دورة قاجاریه به شمار می‌آمدند و در حیات اجتماعی و سیاسی ایران در آن زمان نقشی تعیین‌کننده داشتند. اسناد برجای مانده از این دوره نشان می‌دهند روحانیون، از طریق وقف، در امور عام‌المنفعه و مذهبی و خیریه حضور فعالی داشتند. وقف به ‌عنوان یکی از سرمایه‌های اقتصادی در دورة قاجار، باعث افزایش نفوذ و اعتبار روحانیون در میان طبقات مختلف اجتماعی گردید. با وجود این، اسناد موقوفات مربوط به این گروه در دورة قاجار کمتر بررسی شده است. بررسی مندرجات وقف نامه‌های روحانیون کمک می کند از ویژگی‌ها و انواع مصارف موقوفات این گروه اجتماعی و نیز از مشاغل، بازارها، کاروانسراها، خانه‌ها، تکایا و مساجد و محلات شهر بارفروش در دورة قاجار اطلاعات نابی به دست آید. این پژوهش بر آن است با روش تحلیل محتوا و از طریق مطالعۀ مندرجات و محتوای اسناد وقف نامه‌های روحانیون واقف شهر بارفروش، مسائلی همچون مصارف موقوفات روحانیون، میزان و تنوع موقوفات و کارکرد آنها را بررسی و تبیین نماید. یافته‌های تحقیق نشان ‌می‌دهند در میان اموال وقف‌شدۀ روحانیون، زمین، خانه، دکان و باغ بیشترین فراوانی را دارند و در مورد مصارف موقوفات روحانیون، تعزیه‌داری و عزاداری امام‌ حسین (ع‌) در رتبة اول و امور خیریه و عام‌المنفعه و اولاد در مراتب بعدی قرار دارند. همچنین موقوفات در عصر ناصرالدین ‌شاه و سال‌های بعد از آن رونق بیشتری داشت که دلیل آن ثبت، مدیریت و حفظ موقوفات در قالب نظام دیوان‌سالاری جدید و افزایش سطح درآمدی جامعه نسبت به دوران آغازین حکومت قاجاریه بود.

content analysis of endowment documents of the clergy in the city of bar forosh during the qajar period (1210-1344 ah)

clergymen were an influential class during the qajar period, and played a decisive role in the iranian social and political life at that time. the surviving documents from this period show that clerics played an active role in public benefit, and religious andcharitable affairs among other social groups through endowments (waqf). endowments,as one of the economic capitals during the qajar period, increased the influence andprestige of clerics among different classes and played an active social role among them.nevertheless, the endowment documents related to this group in the qajar periodhave been less investigated. examining the contents of clerics’ endowments will helpin obtaining information about the types, uses, and characteristics of the endowmentsof this social group, as well as acquiring first-handed information about jobs, markets,caravanserais, houses, takyehs and mosquesin the neighborhoods of barforosh city during the qajar era.keywords: clergymen, endowments, qajar period, endowment documents, barfarosh (babol)