واکاوی رویکرد انتقادی کسروی به ناسیونالیسم باستان‌گرا در دوره پهلوی اول

شکست‌های متعدد از روس و انگلیس، ارتباط نابه سامان اقتصادی و سیاسی با آنها و ضعف ساختاری سلسلۀ قاجار در مقابله با چنین مشکلاتی بسترهای فکری لازم را برای روشنفکران مهیا نمود تا به بررسی علل ضعف و عقب‌ماندگی ایرانیان و راه‌های برون‌رفت از آن بپردازند. از جمله عوامل مورد توجه برخی از روشنفکران پیش از مشروطه در این زمینه توجه به ناسیونالیسم باستان گرا بود. در دوران مشروطیت ناسیونالیسم بیشتر وجهه ای ضد استبدادی و ضد استعماری داشت و رویکرد باستان‌گرایی آن نسبت به سابق کمرنگ بود، اما با پایان گرفتن جنگ جهانی اول دوباره به آن توجه شد. با قدرت گیری پهلوی اول، ناسیونالیسم باستان گرا، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ایدئولوژی‌های ملت ساز، مورد توجه عوامل حکومتی قرار گرفت. براساس چنین گفتمانی، بر تاریخ ایران دوران باستان و برخی مولفه‌های آن از جمله نقش شاه و عرب ستیزی تاکید شد. تکوین اندیشه های کسروی در چنین زمانه ای صورت گرفت. پژوهش حاضر با روش تاریخی و با رویکرد توصیفی تحلیلی درصدد پاسخگویی به این پرسش است که کسروی به‌عنوان یک اندیشمند چه نگرشی به گفتمان ناسیونالیسم باستان گرا داشت؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد کسروی ضمن علاقه به تاریخ ایران باستان و تلاش برای احیای برخی سنت‌ها و آداب آن، با برخی از مولفه‌های افراطی باستان گرایان چون تازی ستیزی، ضدیت با اسلام، حملۀ اعراب را عامل عقب‌ماندگی ایرانیان دانستن و توجه به نژاد آریایی درافتاد و ترویج آنها را از عوامل تضعیف انسجام ملی ‌دانست.

analyzing kasravi’s critical approach to archaic nationalism in the first pahlavi period

the loss of national pride of the iranians since the beginning of the qajar era asa result of numerous defeats at the hands of russia and england, and the chaoticconsequences of economic and political relations with them, provided the necessaryintellectual basis for intellectuals to find the causes of weakness. among the factors thatsome pre-constitutional intellectuals focused on in this area was ancient nationalism.although during the constitutional era, the dominant form of nationalism took onan anti-authoritarian and anti-colonial face, and its antiquarian approach became lessimportant than before, attention to it matured again with the end of the first worldwar. with the rise to power of pahlavi i, archaic nationalism became one of the mainideologies of nation-building for government officials. the development of kasravi’sideas took place at such a time. the present study tries to answer this question by usinghistorical method and analytical descriptive approach: what was kasravi’s attitudetowards promoting the discourse of archaic nationalism as a thinker? the results ofthe research show that although kasravi was interested in the history of ancient iran,he opposed some of the extreme components of the antiquarians and consideredtheir promotion as one of the factors weakening national unity.