نقش پیشگویانه رویاء و مشروعیت در تاریخ ایران ( در سده های چهارم و پنجم)

حکومت های ایرانی سده های میانۀ اسلامی (قرون 4 تا 9ق) با انواعی از نیازها و در عین حال چالش های سیاسی مواجه بودند. از این رو، سلاطین و متفکران پیرامونی شان از هر وسیله ای برای حفظ و تحکیم پایه های قدرت و غلبه بر موانع سیاسی و مشکلات احتمالی بهره می بردند. در همین زمینه رویا و تظاهر به خواب دیدن به عنوان ابزار برقراری ارتباط با مبدا غیب و الهام از عالم قدسی ماورایی و در قالب پیشگویی مورد توجه آنان بود. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش بنیادین است که میان نقش پیشگویانۀ رویا و مشروعیت در سده های چهارم و پنجم هجری چه رابطه ای وجود دارد؟ یافته های پژوهش نشان می دهند مواجهه با چالش های مشروعیتی یکی از دغدغه های اساسی حکومت های ایرانی در این مقطع بوده و در همین زمینه القا و تبلیغ پیشگویی آیندۀ سیاسی حکومت ها و رهبران آنان از راه الهامات غیبی و در قالب رویا در دستور کار صاحبان قدرت و متفکران قرار داشته است. تولد و در عین حال زنده ماندن رهبران آن هم در میان انبوهی از تردیدها، نیل ناباورانه به قدرت و تاسیس و تداوم حکومت و فرمانروایی، توسعۀ قلمرو، سرکوب و حتّی سقوط دشمنان و نیز برخورداری از عمر طولانی براساس تقدیر و سرنوشت و مطابق قضا و قدر الهی محتوای این رویاها با مضمون پیشگویانه بود. بسیاری از رویاها به آغاز شکل گیری حکومت حاکمان می پردازند که خود از دیدگاه توجیه قدرت گیری قابل تحلیل است. تعدادی نیز دربارۀ اواخر حکومت ها و از منظر توجیه زوال آنان مطرح هستند. ضمناً برای رفع هر گونه تردید و در عین حال اثرگذاری بیشتر بر اذهان عمومی، استفاده از نمادهای پرمفهوم و در عین حال مویّد مفاهیم نهفتۀ پیشگویانه در رویا در دستور کار قرار داشته است که البته با توجه به اشتراک قابل توجه رویاها در کاربست این نمادها، می تواند نشانی بر جعلی بودن آنها باشد.

the prophetic role of dreams and political legitimacy in the history of iran from the 4th to 5th centuries ah

iranian governments during the medieval centuries used visions and prophetic dreamsto set a connection with the transcendent and divine realm and pretended to be inspiredby the sacred-spiritual world. through a descriptive-analytical approach, the researchaddressed the fundamental question of the relationship between prophetic dreamsfunction with political legitimacy during the 4th and 5th centuries ah iran. it showedthat dealing with legitimacy challenges was a key concern for iranian governmentsduring this period. propagating future political events through prophetic inspirationin the form of dreams was integral to the agenda of those in power and surroundingelites. the birth and survival of leaders amid doubts, achieving seemingly implausiblepower, establishing and sustaining governance, territorial expansion, suppression ofenemies, and even the downfall of their rule were all encompassed in the content ofprophetic dreams during these centuries. additionally, to dispel doubts and have hugeimpacts on public perception, using symbols with profound meanings embedded withprophetic concepts in dreams was a part of the agenda. however, given the significantoverlap of applying these symbols in dreams, it is indicative of their forgery.