آخرین روزهای غازان‌خان و بحران در حکومت ایلخانی

دوره حکومت غازان‌خان (703- 694 ق) به جهات گوناگون در تاریخ عصر ایلخانان مغول در ایران اهمیت دارد. مسلمان شدن رسمی ‌او و مغولان ساکن در ایران و تلاش برای انجام یک رشته اصلاحات گسترده در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی از جمله نشانه‌های این اهمیت است که توجه مورخان معاصر او و به دنبال آنها پژوهشگران را به خود جلب کرده‌است. در نتیجه چنین شرایطی است که خاطره‌ای از یک پادشاه باکفایت و دوره‌ای از آرامش و رونق نسبی از این زمان به یادگار مانده‌است. با این حال به نظر می‌رسد ‌ترسیم چنین سیمای پر زرق و برقی از عصر غازانی موجب شده تا حوادث یک سال پایانی فرمانروایی او که از بسیاری جنبه‌ها متفاوت با سال‌های پیش از آن است، کمتر مورد توجه قرار گیرد. در این یک سال غازان‌خان که به شدت بیمار بود، بسیاری از قابلیت‌های خود را به عنوان فرمانروایی پرتکاپو و مصمم از دست داد و حکومت ایلخانی با تنش‌ها و بحران‌هایی جدی در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و مناسبات خارجی مواجه شد. در واقع رویدادهای این یک سال که خود پیامد بعضی از تحولات و سیاست‌های دوره متاخر غازانی بود، بر ساخت و ارکان قدرت پس از مرگ غازان‌خان تاثیرگذار شد. با چنین فرضی در مقاله حاضر تلاش شده تا با نگاهی دقیق و جزیی‌نگر، رویدادهای یک سال پایانی حکومت غازان خان مورد بازبینی قرار گیرد. برای دست‌یابی به تحلیلی روشن و گویا در این زمینه، روش مقایسه میان گزارش‌های منابع اعم از متون تاریخ‌نگاری دوره ایلخانی و در مواردی منابع مملوک به‌کار گرفته شده‌است. یافته اصلی پژوهش نیز ارایه تحلیلی نسبتاً متفاوت از دوره فرمانروایی غازان‌خان و بویژه واپسین سال آن است مقاله همچنین موضوع مرگ غازان‌خان را از زاویه‌ای جدید مدنظر قرار داده‌است. موضوعی که البته همچنان می‌تواند با بررسی‌های بیشتری همراه باشد.