ساسان خُوَدای؛ چهره‌ای تاریخی یا افسانه‌ای؟

بیشتر پژوهندگان تاریخ دوره ساسانیان در دهه‌های گذشته، همداستان با شماری از بزرگ‌ترین تاریخ‌نویسان دوره اسلامی که در گزارش تاریخ ساسانیان، محتوای خداینامه تاریخ ملّی ایرانیان باستان را بازتاب می‌دهند، پذیرفته‌اند که ساسان، نگهبان آتشکده آناهیتا در اصطخر فارس، پدر بابک و نیای اردشیر یکم (240 ـ 224م.)، بنیان‌گذار شاهنشاهی ساسانی بوده است. از سوی دیگر، شاپور یکم (270 ـ 240م.) در سنگ‌نوشته کعبه زردشت، بابک را پدر اردشیر و نیای خود می‌خواند و در آنجا در آوردن نام ساسان به روشنی از نسبت او در تبارنامه دودمان خویش، سخن به میان نمی‌آید. از این‌رو، پاره‌ای از پژوهندگان با کنجکاوی‌ها و حتی خیالبافی‌های گوناگون کوشیده‌اند که به عقیده خود، هویّت واقعی ساسان را نشان دهند. این پژوهش بر آن است که با تجزیه و تحلیل ساختار و الگوی نوشتاری سنگ‌نوشته‌های ساسانیان و مطالعه مهم‌ترین گزارش‌های تاریخی درباره پیوند خویشاوندی نخستین هموندان دودمان حکومتی ساسانی، به این پرسش پاسخ دهد که ساسان چهره‌ای تاریخی بوده است، یا افسانه‌ای و حتی ایزدی؟ دستاورد این پژوهش نشان می‌دهد که ساسان خُوَدای، نه یک ایزدِ کهن، و یا چهره‌ای افسانه‌ای، بلکه چهره‌ای کاملاً تاریخی ـ پدر بابک و نیای اردشیر یکم ـ بوده است.