فرایند شکل‌گیری اوروغ‌های دولت ایلخانان

هرچند جامعه ایرانی تحت سلطه مغولان، دولت ایلخانان مغول (736 ـ656 ق) را به صورتی یکپارچه می‌دید و حتی تاریخنگاری ایرانی عصر ایلخانان بیشتر آنان را به عنوان مغولان چنگیزخانی می‌شناساند، اما چنین دیدگاه کلی‌نگری برای تبیین تحولات سیاسی ایران آن دوران فاقد دقت و نکته‌سنجی است. زیرا در عمر یکصدساله دولت ایلخانان، هشتاد سال آن هلاکو خانیان قدرت داشتند. از میان هلاکوخانیان و در اصل اباقاییان شش ایلخان از مجموع نه ایلخان از آنها بوده‌اند. چنین تخصیص‌هایی که طی آن یک خاندان از خاندانی بزرگتر منشعب می‌شود را مغولان اروغ می‌خوانند. سرانجام اروغ ارغون‌خان پسر اباقاخان بود که قدرت اصلی را در کلیت دولت ایلخانان به دست آورد. چنین فرایند تخصیص و تفریدی را می‌توان شیوه خاص جامعه تورانی حاکم بر ایران آن روزگار به جای نظام فرهمندی جامعه کهن ایرانی دانست که توارث در پادشاهی را از عنایت آسمان می‌دانست نه مالکیت زمین.