الگوهای پیدایش شهر و شهرنشینی در تاریخ ایران

پیشینه و روند پیدایش مناسبات شهری در ایران طولانی و پیچیده است و از این رو، مباحث مربوط نیز با دشواری‌هابی روبرو است که از آن میان است چگونگی شکل‌گیری جامعه شهری به عنوان یکی از مباحث راهبردی در مطالعات تاریخ شهر در ایران.پیشینه طولانی مناسبات شهرنشینی در تاریخ ایران و پیامدهای اقتصادی ـ اجتماعی این شکل از زندگی جمعی در تکامل جامعه ایران، نشان‌دهنده اهمیت پژوهش در ابعاد این موضوع است. مطالعه وجوه تشابه یا تمایز شهر و روستا یا پیوستگی‌های جامعه شهری با جامعه روستایی، یکی از زمینه‌های مهم در مطالعه تاریخ اجتماعی ایران است و دستاوردهای این مطالعه پرتوهایی تازه بر مباحث شهرشناسی و روستا شناسی تاریخی ایران می‌افکند. در پژوهش حاضر موضوع رونده‌ای غالب در ظهور و تکامل مناسبات شهری در تاریخ ایران، با نظر به این مسیله مورد بررسی قرار می‌گیرد که آیا این روند با عنوان نتیجه تکامل طبیعی مناسبات اجتماعی ایران تحقق می‌پذیرفت یا این که روند مزبور تحت تاثیر عوامل غیر یکسانی قرار داشته است؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد که بر خلاف نظریات رایج، پدیده شهرنشینی در ایران دارای منشا متنوع بوده و از این رو عامل سیاسی بیش از یک متغیر تاثیرگذار، نباید در نظر گرفته شود.