اهمیت و جایگاه پایتخت در نظامات فکری ـ اجرایی کریم‌خان زند

پایتخت به عنوان مرکز سیاسی، اداری، اقتصادی و گاه فرهنگی و اجتماعی ، مهمترین رکن در جغرافیای سیاسی و اداری هر حکومت به شمار می‌رود. هر سلسله حکومتی جایی را بنا به عواملی به عنوان پایتخت انتخاب می‌کند و حتی جابه‌جایی پایتخت در سرزمینی چون ایران همواره از مسایل مهم به شمار می‌آمده است. از آنجا که پایتخت می‌تواند نشان‌دهنده شان، عظمت و اقتدار حکومتی باشد، مکان‌گزینی آن باید براساس الگویی تعریف‌شده انجام شود و بازسازی و یا ایجاد سازه‌های جدید در آن مورد توجه قرار گیرد، تا جایی که از جنبه‌های دفاعی، اقتصادی و آرایه‌های تزیینی برتری محسوس خود را در انظار داخلی و عرصه‌های برون‌مرزی آشکار کند. به‌نظر می‌رسد کریم‌خان زند در انتخاب شیراز به عنوان پایتخت از یک طرف دلایل خاصی را مدنظر داشت و از طرف دیگر با رویکردی خاص در رونق و ارتقا جایگاه شهری شیراز تلاش کرد. این مقاله می‌کوشد بر اساس روش تحلیلی در پژوهشی تاریخی عوامل موثر در انتخاب شیراز به پایتختی را با طرح این مساله بررسی کند: چرا شیراز توسط خان زند به عنوان پایتخت انتخاب شد و در این انتخاب چه الگویی مورد توجه بود؟ دستاوردهای تحقیق نشان می‌دهد که تمرکزگرایی، بهسازی ساختار شهری و رونق اقتصادی مبتنی بر الگوی سنتی، پیشینه تاریخی و اهمیت شیراز، جزو عوامل تاثیرگذار در این روند بودند که البته با انتخاب شهر به پایتختی پیامدهایی چون جابجایی جمعیت و تاثیر آن بر رونق پایتخت را در پی داشت.