تحلیل قانون گذاری توسعه در ایران با استفاد از دستور زبان نهادی ( 1341 - 1356 )

قوانین برنامه های عمرانی سوم، چهارم و پنجم را می توان مقدمه و مبنای اثرگذارترین پروژه های نوسازی در دولت پهلوی به حساب آورد. این قوانین در حقیقت سنگ بنایِ راهکارهایی بودند که دولت پهلوی تحت عنوان برنامه های عمرانی برای پیشبرد پروژۀ نوسازی تدوین کرد و به همین دلیل بررسی آنها می تواند به شناخت ماهیت برنامه های عمرانی و نوع نگاه دولت پهلوی به پروژۀ نوسازی کمک کند. این مقاله با استفاده از «دستور زبان نهادی» درصدد استخراج گزاره های نهادی و تحلیل قوانین برنامه های مزبور است تا نشان دهد ماهیت این برنامه ها از حیث اجزای مختلف گزاره های نهادی چون جزء اسنادی، شدت التزام، عمل، شرط و تنبیه چگونه بوده و اصولاً عامل و کنشگر اصلی در این قوانین که بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهد در تدوین قوانین برنامه های عمرانی، دولت به عنوان عامل اصلی در مرکز برنامه ها قرار داد. در هیچ یک از 111 گزارۀ نهادی موجود از سازمان های مردم نهاد یا غیردولتی به عنوان جزء اسنادی نام نرفته است. همچنین در 108 گزاره از شدت التزام بهره گرفته شده است. نکتۀ قابل تامل اینکه 81 مرتبه از اجبار به عنوان جزءِ شدت التزام استفاده شده است که این امر نشان از ماهیت دستوری برنامه ها دارد. به علاوه، عدم قید هر گونه شرط زمانی و مکانی در جزء شرط دلالت بر «عام بودگی» برنامه های عمرانی بدون توجه به تنوع زیستی، فرهنگی و اجتماعی دارد و آنی ترین نتیجۀ چنین نگاهی درگیر کردن دولت در امور مختلف، کنار گذاشتن نیروهای بالقوۀ مردمی و طرد مشارکت عمومی است.

an analysis of development legislation in iran using institutional grammar (1962-1977)

the bills of the third, fourth, and fifth development plans can be considered as the ground andbasis for the most effective development projects in the pahlavi period. these bills were, indeed,the groundwork for strategies that the government legislated in order to move the developmentprojects forward. therefore, a study of these development bills can lead to the understanding ofthe nature of development plans and the government’s perspective on the development project.using “institutional grammar”, this article seeks to extract institutional statements and analyze thebills in this program in order to show their nature according to different aspects of the institutionalstatement such as attribute, deontic, aim, conditions, or else and main factor. the findings of theresearch show that in the legislation of development plans, the government was placed in thecenter of the plans as the main factor. in none of the 111 existing institutional statements, nongovernmentalorganizations are mentioned as attribute. also in 108 statements, deontic has beenused. it is worth considering that in deontics, obligation has been mentioned 81 times, which showsthe mandatory nature of the development plans. in addition, the lack of any time and place conditionin the condition part indicates the generality of development plans without any regard for biological,cultural, and social diversity. the immediate consequence of such a view is the involvement of thestate in various affairs, disregarding people’s potential forces and rejecting public participation.