کاربست نظریه شکاف و گریز اجتماعی در جامعه ایرانی قرن اول هجری

تبیین شکاف‌های اجتماعی جامعۀ ایرانی در عصر انتقال و خلافت اموی، و به دنبال آن ظهور پدیدۀ گریز از کانون خلافت، نیازمند تحقیقی غیرروایی و کارکردگرایانه است. با سپری شدن ایام فتوح، و عدم جذب عملی ایرانیان در جامعۀ جدید عرب اسلامی و عدم تحقق تصورات ایرانیان برای تغییر کلی وضعشان، نه تنها شکاف‌های اجتماعی گذشته از بین نرفت، بلکه عملاً با گسترش نظام قبایلی و قرار گرفتن موالی در پایین‌ترین قسمت این ساختار، ایرانیان به‌عنوان اقشار فرودست از فضای جدید بهره‌ای نبردند. این تحقیق به روش تاریخی و بین رشته‌ای و در چارچوب نظریۀ جامعه‌شناختی شکاف و گریز در پی پاسخ به این پرسش است که شکاف‌های اجتماعی موجود در بین ایرانیان در قرن اول هجری چه تاثیری بر روند گریز آنان داشت؟ نتایج تحقیق نشان می دهد که شکاف‌های اجتماعی موجود در نظام اموی و ساختار قبیله ای آن زمینه‌های گریز لایه‌های متعدد جامعۀ ایرانی را از کانون قدرت فراهم نمود. سیاست های تبعیض آمیز امویان و وجود طبیعی شکاف‌های اجتماعی در جامعۀ ایرانی قرن اول منجر به تحقق نظریۀ گریز شد و این جامعه را به امید فردای بهتر آمادۀ پذیرش دعوت عباسی کرد.

asociality to the iranian society of the first century a.h.

explaining the theory of social gap in the iranian society of the umayyad transition period, and the subsequent emergence of asociality as a phenomenon in this society from the center of the caliphate can be examined by functionalist analysis. after the islamic conquest of iran, the new arab-islamic society failed to absorb iranians. iranians’ expectations about the improvement in their general situation did not become materialized and their former social gaps not only did not disappear but with the expansion of the tribal system and their status as mawalis in the lowest stratum, they became an underprivileged society. using the historical method and an analytical interdisciplinary approach to the theories of social gap and asociality in sociology, the present research aims to explain the role of the social gap within iranian society in the asociality of the first century a.h.. according to the findings of the research, the existing social gaps in the umayyad society and asociality within iranian social strata were caused by the umayyad political structure. furthermore, umayyad discriminatory policies and the existence of social gaps within iranian society initiated asociality and paved the way for the abbasid reception in the hope of a better future.