تربیت مورخ یا تربیت معلم: اعزام دانشجویان رشته‌ تاریخ و جغرافیا به اروپا (1312–1307خ)؛ انگیزه‌ها، سازوکارها و نتایج

اعزام دانشجویان به اروپا که پس از جنگ‌های ایران و روس با هدف نوسازی و جبران عقب‌ماندگی آغاز شده بود در دوره‌ قاجار تداوم یافت، به گونه‌ای که طبق مستندات قریب به هزار دانشجو در این عصر به اروپا گسیل شدند. بخشی از انگیزه‌ کارگزاران برای اعزام دانشجو بازسازی و تحول نظام آموزشی بود. در دهه‌ اول عصر پهلوی نیز با تصویب قانون اعزام دانشجو در دوره‌ ششم مجلس شورای ملی، موج جدیدی از اعزام در سال‌های 1307-1312خ ایجاد شد. براساس شواهد در عصر قاجار در «رشته‌ تاریخ» هیچ دانشجویی اعزام نشد. اما در دورۀ پهلوی در میان نخستین دانشجویان اعزامی نام رشته‌ تاریخ نیز به چشم می‌خورد. البته موج جدید اعزام دانشجو در این رشته به پرورش مورخ یا تحول پژوهش‌های تاریخی منجر نشد. برای تبیین این پدیدار در مقاله‌ پیش ‌رو، پس از بررسی اجمالی روند اعزام دانشجو به طور عام و اعزام دانشجویان رشته‌ تاریخ به طور خاص، براساس منابع و اسناد، سازوکارهای اعزام دانشجویان در این رشته، افراد اعزامی و رهاورد اعزام‌شدگان مطالعه شده است. برای فهم مسئلۀ تبدیل نشدن دانشجویان اعزامی رشته‌ تاریخ به مورخان حرفه‌ای به چند متغیر اصلی توجه شده است: انگیزه‌ها و اهداف طراحان و کارگزاران این سیاست، انتظارات و خواست حکومت از دانش‌آموختگان مبنی بر به کارگیری آنها در موقعیت‌ها و سمت های دلخواه و متناسب با فرایند نوسازی، نظام آموزشی فرانسه به عنوان مقصد 75% دانشجویان اعزامی و شکاف آموزش و پژوهش در این کشور در دهه‌هایی که دانشجویان ایرانی به آنجا اعزام شدند.

historian training or teacher training;dispatching history and geography students to europe (1928-1933 a.d.); motivates, mechanisms and outputs

the process of dispatching students to europe had begun after the russo-iranian wars with theaim of modernization and recovery from underdevelopment continued throughout the qajar period.according to our evidence, about a thousand students were dispatched to europe in this period.one of the primary motivations for dispatching students was reconstructing and transforming theeducational system. with the ratification of the bill for dispatching students in the first decade ofthe pahlavi period, by the sixth national consultative assembly, a new wave of dispatching studentsbegan during the years 1928-1933. according to our evidence, no history student was dispatchedto europe during the qajar period. it was only in the pahlavi period that the history students wereincluded among the dispatching students. however, dispatching students did not result in traininghistorians or any improvement in historical studies. to elucidate this matter, the present articleafter an overview of the process of dispatching students in general and dispatching studentsin the field of history in particular, will discuss the mechanisms of dispatching history students,dispatched students, and their achievement, based on sources and documents. moreover,there are some variables in order to understand the cause of the dispatched students failure inbecoming professional historians: namely the motivations and objectives of policy-making officials;the government expectations and demands from graduates students of their future careers in theprocess of modernization, the french educational system as the destination of 75% of students; andthe gap between research and education in french educational system during the time