ساسانیان روحانی ‌تبار بودند

پدرام جم در پژوهش تازه‌ای به نام «آیا ساسانیان روحانی ‌تبار بودند؟» به بازنگری روایت محمّد بن جریر طبری درباره‌ ساسان، نیای ساسانیان، و پیوند او با آتشکده‌ ایزدبانو آناهیتا در اصطخر پارس می پردازد و این گزارش را با آگاهی‌های حقوقی زردشتی دوره‌ ساسانیان می سنجد و نتیجه می‌گیرد که ساسان در این آتشکده «سالارِ آتش» بوده و منصب دینی نداشته است. همچنین او گزارش آگاثیاس، تاریخ‌نگار بیزانسی، را درباره‌ تبار و پیشینه‌ خاندانی اردشیر بابکان (224-240م)، بنیانگذار شاهنشاهی ساسانیان، با دیگر منابع تاریخی می‌سنجد و باور دارد که از روایت آگاثیاس نیز چیزی درباره‌ تبار روحانی اردشیر و خانواده‌ او به‌ دست نمی‌آید. بنابراین، جم دیدگاه پژوهندگانِ ایرانی و غیر ایرانی را درباره‌ روحانی‌ تبار بودن ساسانیان درست نمی داند و اینکه آنها، بر پایه‌ روایت طبری، ساسان را «موبد»، «هیربد» و یا «نگهبان آتشکده‌ آناهیتا» در اصطخر پارس انگاشته‌ و یا، بر پایه‌ روایت آگاثیاس، اردشیر را مردی روحانی پنداشته‌اند، برداشت‌های نادرستی از روایت‌های طبری و آگاثیاس می‌انگارد و نیاکان اردشیر را از اشراف محلّی استان پارس می‌داند. با وجود این، به باور ما برداشت‌ها و نتیجه‌گیری‌های جم نادرست‌اند و ساسانیان به‌راستی روحانی‌تبار بوده‌اند. در این پژوهش، با تحلیل گزارش‌های طبری و آگاثیاس و نیز دیدگاه پاره‌ای از پژوهندگان ایرانی و غیر ایرانی درباره‌ تبار ساسانیان و کیستی و پایگاه ساسان و بابک و پیوند آنها با آتشکده‌ آناهیتا در اصطخر پارس، به نقد رویکرد و دیدگاه تازه‌ جم درباره‌ خاستگاه اشرافی ساسانیان و روحانی‌تبار نبودن آنها خواهیم پرداخت.

Priestly Lineage of the Sasanids

Reviewing the narration of Muhammad ibn Jarir Tabari (died: 310 AH) on Sāsān, the ancestor of the Sasanians and his connection with the fire temple of the goddess Anāhitā in Pars Istakhr and comparing this report with the Zoroastrian legal knowledge of the Sasanian period, Pedram Jam in a new study titled &Were Sasanians of Priestly Lineage?& concludes that Sāsān was “the Lord of Fire” and did not have a religious position in this temple. He also compares the Agathias’ report, a Byzantine historian, on the lineage and family background of Ardašīr son of Bābak (224-240 AD), the founder of the Sasanian Empire, with other historical sources and believes that Agathias’ account has nothing to do with the priestly lineage of Ardašīr and his family. Thus, Jam assumes the view of Iranian and non-Iranian scholars on the priestly descent of the Sasanians and that according to Tabari, they considered Sāsān as a &mobed&, & hērbed & or &guardian of the fire temple of Anāhitā& in Istkhar, Pars or that according to Agathias, they regarded Ardašīr as a clergy man, to be misinterpretations of the Tabari’s and Agathias’ narrations and he considers the ancestors of Ardašīr as local aristocrats of Pars province. Nevertheless, I believe that Jam’s perceptions and conclusions are incorrect and Sasanians were indeed of priestly lineage. Analyzing the reports of Tabari and Agathias and also the views of some Iranian and non-Iranian scholars about the Sasanian descent and the identity and the status of Sāsān and Bābak and their connection with the Anāhitā fire temple in Istakhr, Pars, this study criticizes the recent view and approach of Jam on the aristocratic origin of Sasanians and non-priestly lineage of them.