بررسی میراث فرهنگی تاریخی برجامانده از راه‌آهن شمال ایران

راه‌آهن سراسری ایران در دوران سلطنت رضاشاه پهلوی ساخته شد. راه‌اندازی این پروژه‌ عظیم پیامدهایی داشت. بخشی از این پیامدها به حضور چندساله‌ مهندسان، نجاران و بناهای خارجی مربوط می شد و بخشی دیگر حاصل شکل‌گیری و راه‌اندازی تشکیلات راه‌آهن بود. در خلال سال‌های 1306-1315ش/ 1927-1936م که راه آهن شمال ایران ساخته شد، صدها مهندس، بنا، نجار و... از اروپا به ایران آمدند و چندین سال در ایران زندگی کردند. کلیسا، آرامگاه کارگران، تلفن‌خانه و ساختمان محل اقامت مهندسان از میراث برجامانده از ساخت راه‌آهن است که ردپای اروپاییان را می‌توان در آنها دید. از سوی دیگر تغییراتی که ساخت راه‌آهن در بافت جمعیتی و مراکز سکونت شمال ایران ایجاد کرد و باعث شکل‌گیری شهرها و آبادی‌ها شد، در کنار کشف معدن زغال سنگ، تاسیس کارخانه‌ تامین برق و تاسیسات انتقال زغال سنگ از معدن به ایستگاه راه‌آهن زیرآب از میراث تاریخی برجامانده از راه‌آهن به حساب می‌آید. ضمن آنکه بخشی از سازه‌ راه‌آهن مانند پل ورسک، سه خط طلا و تونل گدوک به حدی منحصربه فرد هستند که امروزه می‌‌توان از آنها به عنوان آثار تاریخی یاد کرد. این مقاله با استفاده از منابع مستند، اسناد تاریخی، روزنامه‌های دوره‌ رضاشاه، داده‌های گردآوری شده از طریق مصاحبه‌ تاریخ شفاهی و بررسی‌های میدانی می کوشد وضعیت این آثار فرهنگی و تاریخی را از زمان احداث تا کنون بررسی کند.

Assessing the status of historical-cultural heritage of the national railway in the northern region of Iran

The national railway of Iran was built during the reign of Reza Shah Pahlavi. The launch of this huge project brought with it consequences; Part of these consequences is related to the presence of engineers, carpenters and foreign buildings for many years, and the other part is the result of the formation and operation of railway organizations. During the construction of the railway, several hundred engineers, builders, carpenters, etc. came to Iran from Europe and lived in Iran for several years. The remains of the church, the workers ’mausoleum, the telephone exchange and the engineers’ residence building are part of the legacy of the founding of the railroad, in which European footprints can be seen. On the other hand, the changes that the construction of the railway made in the population and residential centers of northern Iran and caused the formation of cities and settlements. In addition, part of the railway structure, such as the Versailles Bridge, the Three Gold Lines and the Gaduk Tunnel, are so unique that today they can be considered as historical monuments. The purpose of this study is to look at the deteriorating condition of historical monuments left by the national railway of Iran. The method of this research is library reviews, archival documents, press reports and oral history. The research question is what are the remnants of the construction of the national railway of Iran that have heritage and historical value and what is their current situation.