پیشکار در ساختار اداری آذربایجان عصر قاجار

منصب پیشکاری یا پیشکار با ریشه ‌ای دیرینه در نظام دیوانسالاری ایران در دوره‌ قاجار احیا شد و در ساختار اداری ایرانِ عصر قاجار، دست کم در دوره هایی خاص، جایگاه مهم و تاثیرگذاری یافت. می دانیم که قاجارها دستگاه دیوانسالاری گسترده ای شکل دادند و در کنار احیای مناصب و مشاغل اداری کهن، گاه بنا به ضرورت مناصب جدیدی نیز ایجاد کردند. به تبع ساختار دستگاه دیوانی مرکزی در تهران، در ایالت ها و ولایات مختلف هم دستگاه های اداری و دیوانی بزرگ و کوچک شکل گرفت. مهم ترین و گسترده ترین تشکیلات اداری و دیوانی، بعد از تهران، در دارالسلطنه‌ تبریز به ظهور رسید. یکی از مناصب درجه‌ اول که گاه وظایف و اختیارات او با حوزه‌ مسئولیت ‌های ولیعهد و مناصب دیگر در دستگاه دیوانی تبریزِ عصر قاجار تلاقی می کرد، منصب پیشکاری بود. دارندگان این مقام و منصب از چهره ها و شخصیت‌ های سیاسی و نظامی درجه‌ اول قاجاری به شمار می رفتند. این مقاله، با تاکید بر منابع دست اول و با روش توصیفی تبیینی، ضمن تبارشناسی و ردیابی تاریخی منصب پیشکار به موقعیت و دگرگونی این منصب مهم و قلمروی وظایف اداری آن در ساختار دیوانی آذربایجان دوره‌ قاجار پرداخته است.

Pishkar in the administrative structure of Qajar Azerbaijan

The pishkari or pishkar post found its roots in the early Iranian bureaucracy. It was revived in the Qajar era and acquired, at least in certain periods, an important and efficient position in the Iranian administrative structure. We know that the Qajar organized a vast bureaucracy as well as reviving inveterate administrative posts and jobs. And as necessary, they also created new jobs. Due to the structure of the central bureaucracy system in Tehran, it was formed large and small administrative offices in different states and provinces.After Tehran, the most important and most extensive administrative and bureaucratic organizations among the states and provinces of the Qajar era, emerged in Darolsaltaneh of Tabriz. The pishkari was one of the premier positions of the Qajar bureaucracy in Tabriz that sometimes confronted the Crown Prince’s authority and other posts. The officiates of this post have been regarded as Qajar’s political and military authority figures. This article, in addition to the genealogical and historical tracing studies of the pishkari post at the bureaucratic system of Azerbaijan during the Qajar period; with the help of reliable sources, based on the descriptiveexplanatory theory, has a look at the state and alterations of this important post and the administrative duties of it.