میرزا عبدالرحیم طالبوف: مسئله «خود» و «دیگری» و توسعه فرهنگی اجتماعی ایران

«خود» و «دیگری» دو مفهوم برساخته اجتماعی‌اند. پیشینه فرهنگی و تاریخی ملل مختلف و ایدئولوژی های حاکم بر جوامع در تغییر ماهیت این دو مفهوم، تعریف آنها و همچنین نوع ارتباطشان با هم تاثیرگذار است. مواجهه ایران با تمدن غرب در عصر قاجار، که پس از مواجهه با اسلام مهم ترین پدیده فرهنگی تاریخ ایران است، «خود» ایرانی را در برابر«دیگری» اروپایی قرار داد. تاثیر فراگیر این رویارویی موجد تحولاتی گسترده در شاکله فرهنگ و اجتماع ایرانیان گردید و هویت جامعه ایرانی را دستخوش تحولاتی بی سابقه کرد. عبدالرحیم طالبوف یکی از پیشگامانِ تجددخواهی در ایران عصر مشروطه بود که با آثارش زمینه بازنگری به «خود» و «غیر» را فراهم آورد. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی و با تمرکز بر آثار مکتوب طالبوف به دو پرسش پاسخ میدهد: «خود» و «دیگری» در آینه مکتوبات طالبوف چگونه انعکاس یافته اند؟ و نقش طالبوف در توسعه فرهنگی اجتماعی جامعه آشوب زده ایران روزگار خویش چه بوده است؟ فرض این پژوهش بر این است که تجربه زیسته در سپهر فرهنگی جامعه ای «غیرخودی»، جسارت «خود» را در پذیرا شدن «غیر» تقویت می کند. همچنین، حفظ هویت متضمن بقای فرهنگ و باورهای اجتماعی است. نتایج این بررسی نشان می دهد طالبوف با به تصویر کشیدن «خود جامعه ایرانی» و نمایاندن تفوق «دیگری غرب» در آثارش، به رغم تلاش برای ایجاد تزلزل در ارکان گفتمان سنتی دوران قاجار و قدرت یافتن گفتمان غرب گرایی، به دلیل تاکید بر حفظ هویت ایرانی نقش تحول آفرینی در عرصه های فرهنگی و اجتماعی ایران دارد.

Mirza Abdul’Rahim Talibov: The issue Self and the Other and cultural and social development of Iran

The “self” and the “other” are socially constructed concepts, and the cultural and historical backgrounds of different nations and the ideologies govern societies, change the nature of these two concepts, their definition, and th relationship type are influential. Iran’s confrontation with Western civilization in the Qajar era the most important cultural phenomenon in Iranian history after its confrontation with Islam, confronted Iranian’s “self” against the European “Other” and the pervasive impact of this confrontation led to widespread changes in the nature of Iranian culture and society, caused the identity of Iranian society unprecedented changes. Talibov, one of the pioneers of modernism in Iran in constitutional era, stablished the basis of revision toward “self” and “other”. Focusing on Talibov’s written works, this paper addresses two questions in a descriptiveanalytic way: 1 How were “self” and “other” reflected in Talibov’s written mirrors, and 2 What was Talibov’s role in the socialcultural development in the disturbed society of his era? The research hypothesis is as follow: The lived experience in cultural sphere reinforces the audacity of “self” in accepting the “other”, preserving the identity also guarantees the culture survival and social beliefs. The results show Talibov by emphasis on protecting the Iranian identity, had a transformative role in Iranian cultural and social spheres by depicting &selfIranian society& and portraying &otherwestern& superiority in his works, despite trying to shake the traditional Qajar discourse and the dominating power of Western discourse.