بینش و روش ابوالحسن قزوینی در فواید الصفویه

اگرچه صفویان به معنای واقعی بعد از حمله افاغنه از صحنه سیاست کنار رفتند، اما نگره‌های ذهنی و خاطرات آنها همچنان باقی بود. یکی از وجوه این استمرار، در زمینه تاریخ‌نگاری است، به طوری که بسیاری از ویژگی‌هایی که در تاریخ‌نگاری دوره صفویه حاکم بود را می‌توان در آثاری که یک قرن بعد از سقوط این حکومت نوشته شد، مشاهده کرد. هدف این مقاله، بررسی بینش و روش ابوالحسن قزوینی، در فواید الصفویه براساس روش تحلیل متن است تا به این سوال پاسخ دهد که قزوینی در کدام چارچوب‌های فکری با تاریخ مواجه شده و کتاب خود را نگاشته است؟ نتایج مقاله نشان می‌دهد که اگرچه قزوینی، کتاب خود را 76 سال بعد از سقوط صفویان و اوایل دوره قاجار و در یک نظام فکری و فرهنگی دیگر یعنی هندوستان نوشت، اما از لحاظ بینشی و معرفتی، همچنان در پارادایم‌های فکری تاریخ‌نگاری دوره صفویه، می‌اندیشیده و فواید الصفویه را در استمرار همان سنت تاریخ‌نگاری نوشت. این مساله را می‌توان در مواردی چون رویکرد وی به تاریخ، ایران‌گرایی، هویت شیعی و اعتقاد راسخ به حکومت صفوی و تقدس قدرت آنها دید. تفاوت اصلی کار وی با متون تاریخی دوره صفوی، این است که از یکسو به کرّات از منابعی که در کار خود بکار می‌گیرد، نام برده و مطالب را مستند می‌کند و از سوی دیگر، نگاه نقادانه‌ای در استفاده از مطالب آنها دارد.

Insight and Method of Abolhassan Qazvini in the Favayed Al-safavieh

Afghan’s invasion overthrew the Safavid dynasty, but its mental views and memories were continued to exist. Historiography would be observed in famous works of the next one centuries. This article intends to examine the insight and method of Abolhassan Qazvini in the Favayed AlSafavieh based on text analysis method to find out in which intellectual frameworks Qazvini has addressed the history and authored his work. The results of this article show that although Qazvini wrote his book 76 years after the fall of the Safavids and the early Qajar period and in a different intellectual and cultural system (India), conceptually and epistemologically, he still believes in the intellectual paradigms of Safavid historiography and authored the Favayed AlSafavieh in line with the same historiographical tradition. His beliefs can be seen in cases such as his approach to history, Iranianism, Shiite identity, and firm belief in the Safavid dynasty and the sanctity of its power. The main difference between his work and the Safavid era historical texts is that he repeatedly cited the sources used in his book and documented the contents. He also uses their materials critically.