بررسی پیامدهای اصلاحات ارضی در ایران بر زندگی کشاورزان در رمان های سیاسی و اجتماعی دهه های 1340 و 1350 شمسی

در اوایل دهۀ 1340 ش / 1960 میلادی، رژیم پهلوی دوم بر اثر فشارهای داخلی و خارجی ناگزیر از انجام‌دادن اصلاحات در ایران گردید که به انقلاب سفید شاه و مردم معروف شد. هدف رژیم از انجام‌دادن این اصلاحات، فاصله‌گیری از طبقۀ متنفذ سنتی و اتکا به گروه‌های جدید به‌ویژه کشاورزان و طبقۀ متوسط جدید بود. از این‌ رو در برنامۀ انقلاب سفید اصولی مثل اصلاحات ارضی، سهیم‌کردن کارگران در سود کارخانه‌ها و ایجاد سپاه دانش گنجانده شد. اصلاحات از بالا توسط رژیم در حالی صورت می‌گرفت که از یک طرف افزایش استبداد و از طرف دیگر گسترش نفوذ آمریکا در ایران، باعث مخالفت گروه‌‌های مختلف اجتماعی گردیدند. اختناق حاکم بر جامعه سبب گردید تا بسیاری از روشنفکران در صدد برآیند که در قالب شعر و رمان، انتقادات خود و سایر گروه‌هایی را که تحت تاثیر تغییرات ناشی از برنامه‌های انقلاب سفید بودند، بیان کنند. لذا با توجه به چنین پیشینه‌ای هدف این پژوهش این است که با استفاده از رمان‌های سیاسی و اجتماعی همین دوره، پیامدهای اصلاحات ارضی بر زندگی کشاورزان را بازتاب دهد، ضمن اینکه برای تقویت جنبۀ علمی پژوهش، از نظریۀ جامعه‌شناسی ادبیات لوسین گلدمن استفاده شده است. این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی است. روش تحقیق، اسنادی کتابخانه‌ای است. گردآوری اطلاعات در این پژوهش با استفاده از فیش‌برداری اسناد و نشریات تخصصی و تحلیل رمان‌های سیاسی و اجتماعی این دوره با محوریت زندگی کشاورزان است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در این دوره نویسندگان در قالب رمان و شخصیت‌های آن، به انتقاد از وضع موجود کشاورزان پرداخته‌اند و اصلاحات ارضی را عاملی در بدترشدن شرایط کار و زندگی در روستا‌ها دانسته‌اند.