تحلیل تبعید اشتراکی‌ها و کمونیست‌ها در دوره پهلوی اول

در دوره رضاشاه مبلغان اندیشه‌های اشتراکی و بعد کمونیستی دستگیر و تبعید می‌شدند. سیاست حکومت در تبعید این افراد با رویکرد آن در تبعید سایر مخالفان متفاوت بود. اینکه انتخاب این سیاست بر چه اساسی بوده و بر اساس چه مولفه‌هایی اتخاذ گردیده است هدف اصلی این پژوهش است. فرضیه این پژوهش نشان می‌دهد که درهم‌تنیدگی فعالیت‌های تبلیغی و جاسوسی اشتراکیون و کمونیست‌ها در دوره پهلوی اول بر نوع برخورد حکومت با آنان تاثیر داشته است که این تاثیر را می‌توان در انتخاب تبعیدگاه، تامین شغل و معیشت آنها و مدت تبعیدشان مشاهده کرد.این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با کمک اسناد و مدارک آرشیوی و منابع اصلی تنظیم‌ شده است. در هر جایی که امکان کمی‌شدن وجود داشته از اعداد و ارقام برای تحلیل بهره برده شده است.یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهند که درهم‌تنیدگی فعالیت‌های تبلیغی و جاسوسی شوروی در دوره رضاشاه، واکنش حکومت را در انتخاب تبعیدگاه برای تبعیدیان اشتراکی و کمونیستی برانگیخت و تبعیدگاه‌هایی با اقلیم نامناسب برای آنان در نظر گرفته می‌شد. فعالان کمونیست از مناطق عمدتاً سردسیر به شهرهای مذهبی، گرم و خشک و کم‌جمعیت داخلی تبعید می‌شدند. همچنین به علت اختلاط فعالیت‌های تبلیغی و جاسوسی این تبعیدیان و با وجود اینکه آنان از نیروهای متخصصی بودند که می‌شد از وجودشان در نوسازی دوره رضاشاهی استفاده کرد، اما به دلیل انتخاب رویکرد امنیتی، در برخورد با آنان سختگیری صورت می‌گرفت و از ظرفیتشان استفاده نمی‌شد. حکومت رضاشاه تبعیدیان کمونیستی را برخلاف سایر تبعیدیان مدت بیشتری در تبعید نگه می‌داشت؛ تبعیدیان معترض به اصلاحات سه‌گانه معمولاً از چند ماه تا یک سال در تبعید به‌سر می‌بردند اما پایان مدت تبعید تبعیدیان فعالیت‌های اشتراکی مشخص نبود و اجازه آزادی به آنان داده نمی‌شد. مجازات تبعید در آن دوره، کیفری محل‌محور بود؛ برخلاف حبس که زمان‌محور بود و فرد مدت مشخصی را در زندان سپری می‌کرد. اما در باب تبعید در آن دوره و در خصوص تبعیدیان اشتراکی و کمونیستی، زمان اصلاً مدنظر نبود، بلکه مکان تبعید اهمیت داشت و زمانی برای پایان تبعید تعیین نشده بود و بدین خاطر است که زمان پایان تبعید تبعیدیان و آزادی آنان شهریور 1320 ش/اوت 1941 م است.