موانع کاربست نظریة سلطنت قوی در دورۀ سلطنت سلسلۀ قاجاریه

پس از قریب یک قرن جنگ،خونریزی و ویرانی ناشی از انقراض صفویه و ظهور و انقراض افشایه و زندیه، نخبگان ایرانی را به ظهور سلطنتی قوی و پایدار امیدوار کرد. از این رو آنان با بازنویسی و بازتفسیر اندیشۀ سیاسی جاری در ایران، با هدف تحقق «سلطنت قوی و ارکان و اجزای آن یعنی «امنیت و «عدالت و رهایی جامعه از «هرج و مرج، «فتنه و «اجتماع مهمله و معطّله، تعلیم و تذکّر به پادشاهان قاجار را وجهۀ همّت خود ساختند. امّا قاجاریه در عمل نه از فرجام سلسله های پیشین درس گرفتند و نه به سخنان نخبگان مبنی بر کاربست نظریۀ «سلطنت قوی گوش فرادادند. در نتیجه افزون بر غوطه ور شدن در مسائل قدیم، در مواجهه با صورت نظامی سیاسی تمدن جدید نیز ناتوان مانده و بالاجبار صحنۀ سیاست ایران را ترک کردند. یافته های این تحقیق بر اساس روش تاریخی نشان می دهد که عدم کاربست نظریه و اندیشۀ «سلطنت قوی اگرچه در عمل اتّفاق می افتاد، امّا ریشۀ مساله نه در عمل، بلکه در نظر نهفته بود. زیرا فقدان انسجام متنی و ناسازگاری درونی نظریۀ مزبور در نظر و عمل از مهار قدرت مطلقه پادشاه و حکّام و جلوگیری از تبدیل حکومت به ضدّ خود عاجز بود و به همین علّت پادشاهان قاجار با تفسیر شخصی از مفهوم قدرت مطلقه و تبدیل حکومت به ضدّحکومت راه انقراض را در پیش گرفتند.