سیر تحول در تاملات مربوط به آموزۀ برگزیدگی قوم اسرائیل

در سنت یهودی باور به برگزیدگی قوم اسرائیل، یک باور اساسی است که در دوره‌های مختلف فکریدینی با تاملات متفاوتی مواجه شده است. در دورۀ انبیا تا دورۀ کتب بین‌العهدین، بیشتر با توصیۀ اخلاقی به توبه از خودبرتربینی و گناهان ناشی از این ویژگی قوم اسرائیل و نیز با شکل‌گیری مفهوم «بقیۀ قوم» و «درستکاران» مواجهیم. از دوران ظهور مسیحیت تا قرون وسطی، مباحث الهیاتی مربوط به مصداق واقعی «قوم برگزیده» و دلایل (درون‌دینیِ) برگزیدگی، برجستگی می‌یابند. دیدگاه قبالایی ناظر به رسالت کیهانیِ قومِ در تبعید اسرائیل برای نجات جهان و انسان، نقطۀ عطفی در چرخش رویکرد به مسالۀ برگزیدگی این قوم به شمار می‌آید. در دوران مدرن، پرسش‌ها و تاملات عقلانی‌تر، و لذا برون‌دینی‌تر، راجع به اصل این آموزه بروز می‌کند که پاسخ‌ها از انکار برگزیدگی تا توجیهات به‎ظاهر عقل‌پسندتر را شامل می‌شود. روشنفکران سکولار در پی نفی این آموزه‎ و دینداران تکثرگرا درصدد توجیه عقلانی آن‎اند. نتیجه این تلاش‌ها هم ایمانی بسیار متفاوت از مفهوم عهد عتیقی آن است: با تحول در تاملات مربوط به قوم برگزیده، معنای برگزیدگی و قوم برگزیده نیز دچار تغییر می‌شود.