نظریه رشد ایمانی فاولر به عنوان چارچوبی برای تربیت دینی

روان‌شناسان مدل­های خوبی را برای درک رشد شناختی، رفتاری و روان­شناختی مطرح کرده‌اند، اما دکتر جیمز فاولر متخصص الهیات، بر این باور بود که مدلی ویژه برای رشد ایمانی تدوین نشده است. وی نظریه رشد ایمانی خود را براساس نظریه­های رشدی پیاژه، اریکسون و کلبرگ و مباحثه­های دینی در زمینه ایمان که تیلیش[1]، نی­بوهر[2] و اسمیت[3] بیان کرده بودند، بنا نهاد و آن را مراحل رشد ایمانی[4] نامید. نظریه فاولر از طریق گوش‌دادن به زندگی سیصدوپنجاه‌وهفت مصاحبه‌شونده بین سال­های 1972 تا 1981 پدید آمده است. فاولر پس از مصاحبه‌های متعدد با آزمودنی­ها، به این نتیجه رسید که رشد ایمان که همان رشد ایجاد معنا است، پدیده­ای جهانی و انسانی بوده و تا حدی ذاتی و غریزی است. او همچنین نشان داد که رشد ایمانی، مسیری رشدی، فکری، شناختی و پیش­بینی‌پذیر را دنبال می­کند. با اینکه دامنه گسترده‌ای از محققان خارجی به این نظریه توجه نشان داده‌اند، پیچیدگی­های آن سبب شده چالش­های نظری، اخلاقی و عملی زیادی به‌همراه داشته باشد. با توجه به اینکه در ایران این نظریه بسیار مهجور مانده است، در این مقاله کوشش شده درک بهتری از آن فراهم آید. ازاین‌رو ابتدا تعریف ایمان، و سپس مراحل رشد ایمانی از نگاه فاولر به‌تفصیل بررسی شده و درنهایت انتقادهای وارد بر این نظریه بیان می‌شود. به‌نظر می‌رسد این نظریه که شامل یک پیش‌مرحله و شش مرحله است، به‌عنوان ساختاری برای تدوین نظریه رشد دینی- ایمانی مطابق با آموزه­های اسلامی- شیعی راهگشا باشد.