نقد تصوف در آثار صوفیان قبل و بعد از حمله مغول

شکل­گیری جریان تصوف در قرن دوم هجری، از یک سو منشا تحولات فراوانی در حوزه‌های مختلف اجتماعی شده و از سوی دیگر این جریان فکری، پذیرای اندیشه‌ها، سلیقه‌ها و برداشت­های گوناگون دینی شده است. این تاثیر و تاثرات سبب بروز درگیری و نزاع درونی جریان فکری تصوف شده است. در مراحل رشد و رونق تصوف، جوامع اسلامی درگیر حمله های بنیان‌کن مغول شدند که در همه سطوح فرهنگی و اقتصادی جامعه تاثیر نهاد و بی‌شک جریان فکری و اجتماعی تصوف نیز از این تاثیرات نمی­توانست برکنار بماند. در این پژوهش سعی شده نقدهایی که صوفیان سده­های پنجم و ششم – به‌عنوان سده‌های قبل از حمله مغول - و صوفیان سده‌های هشتم و نهم -که پس از ویرانی مغول قرار دارد - در آثار خود بر دیگر صوفیان روا داشته‌اند، استخراج و هر دوره با هم‌دیگر مقایسه شود تا بتوان از این میان به شناخت بهتر و بیشتری از جریان­های نابه‌هنجار تصوف قبل و بعد از حمله مغول دست یافت. در پایان نتیجه گرفته می‌شود، حمله مغول به شکل مستقیم بر دگرگونی­های صوفیانه و نقدهای درون‌مشربی آنان تاثیر نگذاشته است.