تحلیل فرآیند تجربه عرفانی شیوه ای در کشف بن مایه تجربه‏های عارفان

تبیین دقیق بن مایه مکاشفات عرفانی همواره از اهداف پژوهشگران متون عرفانی بوده است. گاه این مکاشفات چنان با باورهای عموم متناقض است که آن را بدون کمترین تحلیل صحیح طرد می‌کنند و گویندگانش را بر مرکب چوبین تکفیر می‌نشانند. تحلیل صحیح این مکاشفات میسر نخواهد بود، مگر با شناخت زبان عرفانی متون و آشنایی با شیوه های بیان مکاشفات بیان ناپذیر عرفانی. آنچه در تحلیل مکاشفه عرفانی بسیار موثر است، تبیین سیر این مکاشفه است از آغاز شکل گیری در وجود عارف، تا افزوده‏شدن تحلیل‌های ذهنی و زیورهای ادبی بر قامت آن و درنهایت، بیان آشکارای آن. اگر این سیر از پایان به آغاز بررسی شود، بن مایه مکاشفه عرفانی عارف آشکار خواهد شد. از این حیث، بررسی مکاشفات عرفانی نیازمند روشی است که، در این نوشتار، «مهندسی مکاشفه عرفانی» نامیده می‌شود. در جستار حاضر، ارتباط مکاشفات عرفانی با حقیقت را تبیین کرده‏ و شیوه دست‏یابی عارف به حقیقت و بیان آن را بررسی می‌کنیم. سپس، به تحلیل زبان عرفانیِ عباراتی از مقالات شمس تبریزی، با بهره گیری از رویکرد «مهندسی مکاشفه عرفانی»، خواهیم پرداخت.