وجود منبسط؛ در اندیشه سیدحیدر آملی و صدرالمتالهین

مبحث وجود منبسط از فروع و لوازم پذیرش دیدگاه وحدت شخصی وجود، و نیز قاعده فلسفی «الواحد» است. سیدحیدر آملی، مسیله پیدایش کثیر از واحد را بر اساس وجود منبسط تبیین می‌کند. از نظر ایشان، اولین صادر وجود عام و منبسط است که جامع تمام مراتب عوالم امکانی است و به نحو جمعی بر همه مراتب امکانی احاطه دارد. ملاصدرا نیز ضمن ترسیم مراحل سه‌گانه وجود، صادر اول را وجود منبسط می‌داند که در سایه آن تکثر واقعی ممکن‌ها را تبیین می‌کند، و زمینه برخورداری ممکن‌ها از تحقق خارجی را فراهم می‌سازد. ایشان بر مبنای اصالت وجود و تشکیکی بودن وجود، و نیز با به‌کار گرفتن ایده اضافه اشراقی، حقیقت معلول را جلوه و شانی از شیون علت دانسته که به مثابه وجود منبسط در کل عالَم سریان یافته است. ایشان بر اساس ایده وجود منبسط، مسیله رابطه کثرت‌ها با واحد را نیز تبیین می‌کند. تفاوت عمده این دو اندیشمند در این است که صدرالمتالهین به جهت برخورداری از مبانی فلسفی اصالت وجود و ذو مراتب بودن وجود، نوعی سریان سلسله‌مراتبی را برای وجود منبسط قایل شده است، اما این امر در نگرش سیدحیدر آملی، به جهت فقدان مبنای تشکیکِ وجود دیده نمی‌شود.