دستگاه تصوری عرفان اسلامی و پیوند آن با زبان عرفانی‏ با توجه به دیدگاه ایزوتسو

«دستگاه تصوری» کلیدواژه‌ای مهم در روش معناشناسی ایزوتسو است. از نظر او، چند دستگاه تصوری از قرآن منشعب شده که یکی از آن‌ها «دستگاه تصوّفی» است. وی به صورت مختصر و گذرا دربارۀ وابستگی و ارتباط «دستگاه‌های پس از قرآنی» با قرآن سخن گفته‌است. اشارۀ ایزوتسو به ارتباط میان «دستگاه تصوّفی» با قرآن و تاثیرگذاری این دستگاه بر متفاوت شدن معنی واژه‌های قرآنی در عرفان اسلامی، اهمیت این ترکیب واژگانی را در تحلیل زبان عرفانی نشان می‌دهد. موضوع «دستگاه تصوری» در پژوهش‌های مربوط به زبان عرفانی از این جهت کارآمد است که می‌تواند به ارائۀ الگوی تحلیلی مناسب در زمینۀ پیوند زبان عرفانی با قرآن و نحوۀ شکل‌گیری آن کمک کند. بنابراین مسئلۀ این پژوهش تامّل در ترکیب «دستگاه تصوّفی»، پیشنهاد ترکیبی تازه‌تر با همان معنی، کوشش برای تبیین آن و تحلیل پیوند آن با زبان عرفانی است. در تحلیل ارتباط میان «دستگاه تصوّفی» با زبان عرفانی، نظریۀ «بازی‌های زبانی» ویتگنشتاین نیز به کار می‌آید. این پژوهش نشان می‌دهد که عرفان اسلامی را «یک نحوۀ تفکّر» می‌توان دانست که از قرآن سرچشمه گرفته و با تفاوت‌هایی که نسبت به سرچشمۀ خود یافته، به تدریج شکل گرفته و زبان خود را پدید آورده‌است. ترکیبی که به جای «دستگاه تصوّفی» پیشنهاد می‌شود، «دستگاه تصوری عرفان اسلامی» است. این ترکیب نشان‌دهنده و معرّف نحوۀ تفکّر عرفانی است که آن را برای تحلیل ارتباط عرفان اسلامی و زبان عرفانی می‌توان کارآمد دانست.

the conceptual system of islamic mysticism and its link with mystical language

“conceptual system” is one of the essential keywords in izutsu’s semantic method. according to izutsu, several conceptual systems, including the mystic system, have branched out from the qur’an. he spoke briefly about the dependence and relationship of the “post-qur’anic system” with the qur’an. izutsu’s reference to the connection between the “mystic system” and the qur’an and the influence of this system on the different meanings of quranic words in islamic mysticism shows the importance of this linguistic combination in the analysis of mystical language. the subject of the “conceptual system” in research related to mystical language is efficient because it can help provide a suitable analytical model in connecting mystical language with the qur’an and how it is formed. therefore, the problem of this research is to reflect on the composition of the “mystic system”, suggesting a newer combination with the same meaning, trying to explain it and analyzing its link with mystical language. wittgenstein’s theory of “language games” is also used to examine the relationship between the “mystic system” and mystical language. this study shows that islamic mysticism can be considered as “a way of thinking” that originates from the qur’an and has gradually formed and developed its language with the differences it found about its source. the combination that is proposed instead of the “mystic system” is the “conceptual system of islamic mysticism”. this combination shows and defines the mystical way of thinking, which can be considered adequate for analyzing the relationship between islamic mysticism and mystical language.