بازتاب آرای عرفانی ابن برّجان در اندیشۀ ابن عربی‏

آرای عرفانی ابن برّجان، ملقّب به غزّالی اندلس، در ره‌گیری خاستگاه و تکوین جهان‌بینی عرفانی ابن عربی، نقش محوری دارد که این تاثیر موجب بسط و تعمیق اندیشه‌های عرفانی وی شده‌است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به دنبال واکاوی اندیشه‌های ابن برّجان در منظومه فکری ابن عربی است. در این راستا، پیوندهای ژرف میان مفاهیم کلیدی و اصطلاحات بنیادین مورد استفاده توسط این دو متفکر برجسته، آشکار گردیده‌است. از میان یافته‌های این پژوهش، می‌توان به بازتاب عمیق مفهوم «الحق المخلوق به» ابن برّجان در آرای ابن عربی، از طریق اصطلاحات رمزگونه‌ای همچون «العماء»، «النّفس الرّحمانی» و «الحقیقه المحمدیّه» اشاره نمود که بر تجلّی و ظهور خداوند در هستی تاکید دارد. همچنین، نفوذ اندیشه ابن برّجان بر درک ابن عربی از «الانسان الکامل»، از طریق اصطلاح «العبد الکلّی»، به‌روشنی قابل مشاهده‌است. این امر نشان از تاثیر عمیق ابن برّجان بر ابن عربی در فهم هستی‌شناختی انسان دارد. افزون بر این، میزان بهره‌گیری ابن عربی از اصطلاحات مرتبط با اسماء و صفات الهی، همچون «التخلق باسماء الله»، گواه بر وامداری فکری وی به پیشگام عرفان اندلسی است. همچنین جهان‌بینی عرفانی و فلسفی ابن برّجان، دربارۀ ماهیت قرآن، هستی و انسان، به شکل شگرفی در آثار ابن عربی بازتاب یافته‌است. بدین ترتیب، این پژوهش ژرفا و گستره تاثیر اندیشه ابن برّجان بر عرفان ابن عربی را نمایان می‌سازد و ماهیت پویای میراث معنوی و فکری عرفان اندلس رامی‌نماید.

reflections of ibn barrajān’s mystical ideas in ibn ‘arabi’s thought

the mystical ideas of ibn barrajān, known as the “ghazali of andalusia,” play a central role in tracing the origins and development of ibn ’arabi’s mystical worldview. this influence has significantly expanded and deepened ibn ’arabi’s mystical thoughts. this research, using a descriptive-analytical method, seeks to examine ibn barrajān’s ideas within ibn ’arabi’s intellectual framework. in doing so, it reveals profound connections between key concepts and foundational terms used by these two prominent thinkers. among the findings of this research, the deep reflection of ibn barrajān’s concept of “al-haqq al-makhluq bihi” (the truth created with it) in ibn ’arabi’s ideas is noteworthy, through symbolic terms such as “al-‘ama’,” “al-nafs al-rahmani,” and “al-haqiqa al-muhammadiyya,” all emphasizing the manifestation and appearance of god in existence. furthermore, ibn barrajān’s influence on ibn ’arabi’s understanding of “al-insan al-kamil” (the perfect human) is clearly evident through the term “al-‘abd al-kulli” (the universal servant). this highlights ibn barrajān’s profound impact on ibn ’arabi’s ontological understanding of humanity. additionally, ibn ’arabi’s extensive use of terms related to divine names and attributes, such as “al-takhalluq bi-asma’ allah” (adopting the divine names), is a testament to his intellectual debt to this pioneer of andalusian mysticism. moreover, ibn barrajān’s mystical and philosophical worldview on the nature of the quran, existence, and humanity is remarkably reflected in ibn ’arabi’s works. thus, this research sheds light on the depth and breadth of ibn barrajān’s influence on ibn ’arabi’s mysticism and demonstrates the dynamic nature of the spiritual and intellectual heritage of andalusian mysticism.