واقعیّت غایی دینی تاملی بر آراء رابرت رانولف مارت با توجه به کتاب آستانۀ دین

مارِت در کتاب آستانۀ دین به‌دنبالِ شناسایی و بازنمایی «واقعیّت غایی دینی» است؛ واقعیتی که به‌ اعتقاد او، علی‌رغم شهودی و عاطفی بودن، در لفافۀ اندیشه‌ها و آیین‌های دینی پرده‌نشین شده‌است. او «واقعیّت غایی دینی» را «حس خشیّتی» می‌داند که بر اثر مواجهۀ مستقیم با پدیده‌های طبیعیِ مهیب فعلیّت می‌یابد؛ حس اصیل و واقعیت بنیادینی که معرفت دینی و رفتارهای مذهبی صرفاً تجلیّات بیرونی آن هستند. یافته‌های پژوهش پیش‌رو که به شیوۀ تحلیلی انجام می‌گیرد، نشان می‌دهند، مارِت ضمن نقد دیدگاه کسانی چون تایلور و فریزر که سرآغاز دین را دانش نظری و نقطۀ عزیمت آن را باورهای عقلایی دانسته‌اند، از سرآغازهای پیشاعقلی و عاطفی دین سخن می‌راند و طرح تکاملی بدیعی را به این صورت درمی‌اندازد: الف). مواجهه با پدیده‌های طبیعی مرموز و شگفت‌آور؛ ب) احساس شگفتی ناگهانی/اتفاقی و بروز حس خشیّت؛ ج) ظهور «فراطبیعت‌گرایی» یا تمایل به ساحت ماورائیِ امر مشهود؛ د). تشخص‌بخشی به پدیدۀ مرموز جهت ابهام‌زدایی از آن (آنیماتیزم)؛ ا). فرض خجستگی و بی‌ضرر بودن امر مرموز؛ ه). مقدس‌سازی پدیدۀ مرموز و در پیش‌گرفتن طریق استمالت دینی و همدلی جادویی با آن. جالب است که به باور مارِت، تمام این مراحل مربوط به مرتبۀ پیش از تدوین ایدۀ آنیمیسم (جان‌باوری) است و انسان ابتدایی هنوز با تصور روحِ قابل تفکیک از بدن آشنایی ندارد.

the ultimate religious realitya reflection on the opinions of robert ranulph marret according to ‘the threshold of religion’

marret in the threshold of religion try to represent the “ultimate religious reality”. according to him, despite being intuitive and emotional, this reality is veiled in religious thoughts and rituals. he considers the ultimate reality of religion to be the feeling of awe that actualized by immediate encounter with the awesome natural phenomena; a pure feeling and a fundamental reality that religious knowledge and behaviors are merely its external manifestations. the findings of the present research, which is carried out in an analytical way, show that criticizing the views of those like taylor and frazer, who consider the origin of religion to be theoretical knowledge and its starting point to be rational beliefs, marret proposes an innovative evolutionary pattern in the field of the precognitive and emotional origins of religion: a). encountering the mysterious and surprising phenomena of nature; b). a feeling of sudden surprise and a feeling of awe; c). the emergence of supernaturalism or the desire to the realm beyond of the visible; d). personalizing the mysterious in order to disambiguate it (animatism); e). the assumption of the harmlessness of the mysterious thing; f). the sanctification of the mysterious phenomenon and taking the path of religious appeasement and magical empathy with it.