سلوک عملی در مکتب یوگه و طریقۀ شطاریه با تاکید بر رساله جواهر خمسه محمد غوث گوالیاری

در سرزمین هند، تصوف اسلامی و آیین یوگه، به عنوان دو مکتب عرفانی، مناسبات تنگاتنگی را با یکدیگر تجربه کرده‌اند. بررسی‌های تطبیقی نشان می‌دهند که شماری از آداب و اعمال سلوکی تصوف اسلامی و مکتب یوگه با هم تلفیق یافته‌اند و دستورالعمل‌های طریقتی شطاریه در هند، به خصوص از زمان شیخ محمد غوث گوالیاری، بیشترین تلفیق را با آداب مراقبه در مکتب یوگه داشته‌اند. پژوهش حاضر به‌سیاق تحلیلی و تطبیقی و با مطالعۀ مندرجات یکی از مهمترین آثار طریقتی و عرفان عملی شطاریان، یعنی جواهر خمسه شیخ محمد غوث گوالیاری، و مفاد یوگه‌سوتره‌های حکیم مشهور هندی، پتنجلی، به بررسی مشابهت‌ها و تاثیرپذیری‌های میان طریقه شطاریه و مکتب یوگه پرداخته‌است. بر بنیاد این پژوهش روشن می‌شود که عارفی مسلمان، مانند شیخ محمد غوث، در به‌کارگیری روش‌های عملی مکتب یوگه در نظام عرفان عملی خود، مانعی مشاهده نکرده‌است. کاربست اذکار اسلامی به‌همراه اعمال بدنیِ یوگه در سلوک عملی طریقه شطاریه، یکی از بهترین نمونه‌های تلفیق روش عرفانیِ عرفان هندویی و تصوف اسلامی است.

practical mystic journey in yoga and the shattariyyah order with emphasis on muhammad ghawth gwaliari’s jawahir al-khamsah

in india, sufism and yoga as two mystical schools of islam and hinduism have had close relations each other. comparative studies show that some of practical mystic journey’s (soluk) rituals and practices have been integrated each other in sufism and especially in the yoga school. in india, especially since the time of sheikh muhammad ghawth gwaliari, the instructions of mystical journey in the shattariyyah order have mostly integrated with meditative practices in the school of yoga. the present research that was done by an analytical and comparative method, considering one of the most important works of the shattariyyah and practical mysticism, namely muhammad ghawth’s jawahir al-khamsah, along with the text of the famous indian sage, patanjali’s yoga sutras, has investigated the similarities and effects between the shattariyyah and yoga. based on this research, it becomes clear that a muslim mystic like muhammad ghawth did not see any obstacle in using the practical methods of the school of yoga in his system of practical mysticism. the application of islamic invocations along with the physical actions of yoga in the practical mysticism of shattariyah is one of the best examples of the fusion of hindu and islamic mysticism.