بررسی و تحلیل سطوح معنایی اصطلاح «التباس» و نسبت آن با تثلیثِ «عشق، زیبایی و تجلیّ» در نگرش عرفانی شیخ روزبهان

شیخ روزبهان یکی از مشایخ تاثیرگذار در تحول جریان تصوف است که به سبب پیچیدگی‌های نظام اندیشگانی و زبانی‌اش کمتر شناخته‌ شده‌است. یکی از این پیچیدگی‌ها که در مرکز نگرش عرفانی وی قرار دارد و با تثلیث بنیادین ساختار فکری او یعنی: «عشق، زیبایی و تجلی» و نیز مراحل سه‌گانۀ سلوک روزبهانی پیوندی ناگسستنی برقرار می‌کند، اصطلاح «التباس» و لایه‌های مختلف معنایی آن است. به رغم پیچیدگی مفهوم «التباس» و اهمیت آن در زمینۀ ادراک جهان‌بینی عرفانی روزبهان، تاکنون تحقیقی که تمام جوانب این اصطلاح را روشن گرداند، انجام نشده‌است. در این پژوهش با تفحص و غور در آراء شیخ، روشن می‌شود که اصطلاح التباس در نگرش شیخ، دو معنای کلی دارد؛ نخست، التباس در معنای سادۀ پوشش و لباسی از جنس طاعت، نور و زیبایی است و دوم، در معنای حجاب یا واسطه‌ای است که ظرف تجلی است و تجلی از مسیر همان حجاب رخ می‌دهد. «التباس» در معنای دوم خود، کارکردی بسیار اساسی در تمام منازل سلوک شیخ دارد. اگر سلوکِ مبتنی بر منظومۀ فکری روزبهان را دارای سه منزلگاه اصلی (عشق انسانی، عشق الهی، معرفت و توحید) فرض کنیم، التباس، با سه لایۀ معنایی گوناگون، یعنی تجلی التباسی از نوع اول، تجلی التباسی از نوع دوم و تجلی التباسی از نوع سوم، در تمام مراحل حضور فعال دارد.

investigating and analyzing the semantic layers of the term “eltebas” and its relation with the trinity of “love, beauty and epiphany” in the mystical attitude of sheikh rozbahan

sheikh rozbahan baghli shirazi is one of the most influential people in the development of sufism, which is less known due to the complexities of his intellectual and linguistic system. one of these complications that is at the center of his mystical attitude is the term eltebas. this term has an inseparable connection with the fundamental trinity of his intellectual structure, i.e. love, beauty and epiphany. in spite of the complexity of the concept of eltebas and its importance in the field of understanding the mystical worldview of rozbahan, no research has been done that will clarify all aspects of this term. in this research, by investigating and pondering the opinions of the sheikh, it became clear that the term eltebas refers to one of the types of epiphany, which is like a curtain or a covering to cover the light of god or the eternal beauty. a sufi observes god’s light from behind a curtain (eltebas), which is of course the medium of epiphany perception, and prepares to observe and meet this light directly. if we assume that sufism accepted by roozbahan has three main steps (human love, divine love, knowledge and monotheism) eltebas, with three different layers of meaning, has an active presence in all stages.