بررسی دیدگاه ابن‌برّجان دربارۀ «عبد کلّی»

یکی از مسائل مهم در فلسفه و عرفان، کیفیت صادر شدن کثرات از واحد و مسئلۀ اولین مخلوق است. ابن برّجان (د.536 ق)، عارف اندلسی، نیز به این مسئله پرداخته و اصطلاح عبد کلّی را به کار برده است. هدف این پژوهش بررسی اصطلاح عبد کلّی از دیدگاه ابن‌برّجان است. یافته ها حاکی از این است که از دیدگاه ابن‌برّجان، عبد کلّی اولین مخلوق خداوند و واسطۀ خلقتِ مخلوقات است که به صورت خداوند خلق شده است. عبد کلّی موجودی جامع و واحد است که دربردارندۀ همۀ مخلوقات است. عبد کلّی مسبوق به عدم و حادث لنفسه و قدیم لغیره است. از نظر ابن برّجان عبارت قرآنیِ «کل شیء» ناظر به عبد کلّی است. ابن برّجان در توضیح عبد کلّی از تمثیل های انسانِ در حال عبادت، آدم(ع)(عبد جزئی) و کِشتی استفاده می کند. هرچند عبارت «عبد کلّی»، کاربرد قابل توجهی در آثارِ عرفانی ندارد، به نظر می رسد او در این موضوع تحت تاثیر اخوان الصفا بوده و بر ابن عربی تاثیرگذار بوده است.

Study of Ibn Barrajan’s View on “Abde Kulli”

One of the important issues in philosophy and mysticism is the quality of the issuance of plurals from the unit and the issue of the first creature. Ibn Barrajan (d. 536 AH), an Andalusian mystic, had dealt with this issue and had used the term Abde Kulli. The purpose of this paper is to study the term Abde Kulli from Ibn Barrajan’s point of view. Its findings indicate that according to Ibn Barrajan, Abde Kulli is the first creature of God and the mediator of the creation, which was created in the image of God. Abde Kulli is a comprehensive and unified being that includes all creatures. Abde Kulli was created from nothing. According to Ibn Barrajan, the Qur’anic phrase the whole thing refers to Abde Kulli. Ibn Barrajan uses the allegories of the man in worshiping, Adam (AS) Abde Juz’i and the ship in explaining Abde Kulli. Although the phrase Abde Kulli has no significant use in mystical works, it seems that he was influenced by the Brethren of Purity in this matter and influenced Ibn Arabi.