مبانی وحی شناختی و قرآن‌شناختی شاه نعمت‌الله ولی

اُنس دیرینه و فراوان شاه نعمت‌الله ولی با قرآن و به‌کارگیری گستردۀ آیات قرآن در آثار وی، نگارنده را برآن داشت تا با طرح سوال از مبانی قرآن‌شناختی و وحی‌شناختی شاه به خوانش این مبانی که مواجهه او با قرآن را تحت تاثیر خود قرار داده است، بپردازد. این مقاله با روش توصیفی و با تحلیل محتوای آثار منظوم و منثور شاه، مبانی قرآن‌شناختی او را در دو گروهِ مبانی ناظر به متن و مبانی ناظر به فهم، تحقیق و تحلیل نموده است. مهم ترین مبانی متن شناختی شاه عبارت‌اند از: نگاه معرفت‌شناسانه به وحی که ظهور علم حق و نزول معانی عقلی مجرد در لباس محسوس است؛ وحی گشایش و مکاشفۀ روحی است؛ قطبیت ظاهر و هم باطن قرآن و تفاوت علوم مستنبَط از هر کدام؛ اتحاد قرآن و انسان کامل و عینیت سخن رسول و وحی و همچنین تلقی رمزی و اشاری از الفاظ قرآن، از دیگر مبانی متن‌شناختی شاه است. اما مبانی ناظر به فهم قرآن، از دیدگاه شاه ولی عبارت است از: لزوم ایمان قلبی برای وصول به باطن و اسلام برای درک ظاهر قرآن؛ اختصاص تاویل ظاهر متشابهات به قطب زمان؛ تدبّر در قرآن، نزول آن بر دل و اتصاف به احکام آیات است و همچنین ضرورت استفاده از احادیث پیامبر(ص) و ائمه(ع) و کاربست یافته‌های عرفان نظری در فهم و تفسیر آیات از دیگر مبانی فهم قرآن است.

Cognitive and Quranic revelation principles of Shah Nematullah Vali

Shah Nematullah Vali’s long and abundant acquaintance with the Qur’an and the extensive use of verses of Qur’an in his works, persuaded the author to ask a question about shah’s principles of cognitive Quran and inspiration and to read these principles that influenced his encounter with the holy Qur’an. This article has researched and analyzed his principles of cognitive Quran in two groups: the observational principles of the text and comprehension by descriptive method and analyzing the content of the Shah’s verses and charter. The most important principles of Shah’s cognitive text are: The epistemological view of inspiration, in which the emergence of the science of truth and the decent of abstract rational concepts are perceptible. Inspiration is spiritual opening and revelation. Other Shah’s principles of cognitive text are the outer and inner polarity of the holy Qur’an, the difference of related sciences from each of them, the unity of the holy Qur’an and the perfect human and the objectivity of the words of the Prophet and inspiration, as well as the symbolic and allusive interpretation of the words of the holy Qur’an. But the observational principles of understanding the Qur’an from Shah Vali’s point of view are: The necessity of heartfelt faith to reach the conscience and Islam to understand the appearance of the Qur’an, assigning the interpretation of the appearance of similarities to the pole of time, contemplation in the holy Qur’an, its descent on the heart and fairness to the rules of the verses. Also, the necessity of using the hadiths of the Prophet and Imams and applying the findings of theoretical mysticism in understanding and interpreting the verses is other principles for understanding the holy Qur’an.