مطالعۀ تطبیقی «معنویت»: ملاحظات روش‌شناختی

چه نکات روشی در به‌کارگیری «مطالعۀ تطبیقی» در حوزۀ «معنویت» وجود دارد؟ نوشتار حاضر در بررسی این مسئله، بر رویکرد نوین «پساالیاده‌ای» در مطالعات تطبیقی تکیه می‌کند. در این رویکرد نوین، «معنویت» امری واحد و جهانی نیست؛ بلکه هر معنویت واقعیتی یکه محسوب می‌شود. باید با پرهیز از تحمیل یک تجانس مصنوعی، به تنوع بافت فرهنگی هر معنویت و گریزناپذیری هرمنوتیک توجه کرد. در این نوشتار، روش‌هایی جهت پرهیز از سوگیری، گذر از شباهت‌های ظاهری، ایجاد تناسب میان مقیاس و مسئله تطبیق و مانند آن مطرح شده است. همچنین، با ارائه نظریۀ «ایمای متوازی»، تلاش شده است درک پژوهشگر از معنویت تجربه‌ناشده توجیهی نظری بیابد. در میان سبک‌های تطبیق، ظاهراً «سبک روشنی‌بخش» قابلِ‌اتکاترین است. در این سبک، پژوهشگر به دنبال کشف نقاط کور معنویت تجربه‌شده از طریق مقایسه با معنویت‌های بیگانه است و دقت و صحت کامل توصیفی که از معنویت بیگانه ارائه کرده است، موضوعیت ندارد.

comparative study of “spirituality: methodological considerations

What are some ways to apply comparative study in the field of spirituality? The present essay examines this issue and relies on a new “postEliadean”  approach to comparative studies. In this new approach, spirituality is not a single and universal thing, but every spirituality is a unique reality. By avoiding the imposition of an artificial homogeneity, attention should be paid to the diversity of the cultural context of each spirituality and hermeneutic inevitability. In this paper, methods for avoiding bias, overcoming apparent similarities, creating a fit between scale and matching problem, and the like are discussed. Also, by presenting the theory of “parallel cuing”, an attempt has been made to find a theoretical justification for the researcher’s understanding of inexperienced spirituality. Among the adaptation styles, the enlightening style seems to be the most reliable.