بررسی و تحلیل مبانی عرفانی بالاترین مرتبۀ توبه (توبه از ماسوی‌الله)

در نگاه عارفان، توبه در بالاترین سطح خود به گذار از همۀ کثرات و حجاب ها و به‌عبارتِ‌دیگر، به توبه از هرچه جز خدا منتهی می‌شود. نباید چنین پنداشت که این نگاه عارفان بی مبنا و برخاسته از احساسات و ذوق های عارفانه است. در این پژوهش، آن دسته از مبانی پذیرفته‌شده در علم عرفان عملی به روش اسنادی تحلیلی بررسی می‌شود که می‌تواند در تحلیل و تبیین این سخن عارفان به کار آید. قاعدۀ عرفانی «روح معنا» از سویی، راه را برای طرح سطوح مترتّب بر همِ توبه باز می‌کند و از سوی دیگر، اصل «حضور منازل پایین تر در مراحل بالاتر سلوکی» مقتضی آن است که توبه در همۀ مراتب بالاتر ازجمله مرتبۀ فنا که مرتبۀ گذار از ماسوا است، نیز حضور داشته باشد. همچنین، اصل «فناگرایی در سلوک» موجب شده است تا مراتب نهایی توبه نیز رنگ‌ورویی از فنا داشته باشد. افزون بر همۀ این‌ها، شواهد حاکی از آن است که موازین پذیرفته‌شده در علم عرفان عملی (میزان شریعت، میزان عقل و میزان مشایخ) نیز بر توبه از ماسوی‌الله به‌عنوانِ نهایی ترین مرتبۀ توبه صحّه می‌گذارند.

Study and analysis of mystical principles of the highest level of repentance (repentance from us to God)

In the view of mystics, repentance at its highest level leads to the transition from all multiplicities and veils, in other words, to repentance from everything but God. It should not be assumed that this view of mystics is baseless and arises from mystical feelings and tastes. This research seeks to study those accepted principles in the science of mysticism through documentary and analytical methods that can be used in analyzing and explaining the words of mystics. The mystical rule of the spirit of meaning on the one hand opens the way for the consecutive levels of repentance, and on the other hand the principle of Presence of lower stages in higher behavioral stages requires that repentance at all higher levels, including rank. Fana, who is the transient of us, should also be present. Also, the principle of annihilation in conduct has caused the final stages of repentance to have the color and face of annihilation. In addition to all this, there is evidence that the accepted standards in the science of practical mysticism that is, the degree of Shari’a, the degree of intellect and the degree of elders also confirm our repentance from God as the final stage of repentance.